Miturut pamanggihipun Prof Poerbatjaraka, basa Jawi menika
kaperang dados :
1.
Basa Jawi Kina.
2.
Basa Jawi Tengahan.
3.
Basa Jawi Enggal.
Pilah-pilahipun basa menika boten saged dipunpesthekaken taun
pinten – taun pinten nanging mawi nitik lelewaning basa. Boten kados wekdal samenika,
upaminipun basa Indonesia, tiyang saged nitik bilih basa Indonesia wontenipun
sasampunipun Sumpah Pemuda utawi
mardikaning negari Indonesia. Nanging kados pundi cak-cakanipun ing bebrayan ?
Menapa basa Indonesia wau sampun
nggadhahi paramasastra ingkang baku ? Tamtunipun dereng. Perlu mataun-taun
dipunupayakaken sagedipun nggadhahi
paramasastra baku.
Tiyang ing tanah Jawi rumiyin ngangge basa Jawi, inggih
menika basaning tiyang Jawi ing jaman kina. Tiyang jaman samenika mastani basa
Kawi, dene geleerden bangsa Welandi mastani basa Jawi Kina. Wiwit basa Jawi
kaserat sepisanan, sampun kacampuran tembung-tembung Sanskerta. Seratan sela ingkang
sepuh piyambak pinanggih ing Diyeng mawi angka taun 731 Çaka utawi taun 809 Masehi. Basa Jawi
Kina dipunangge ing bebrayang dangu sanget, ngantos puluhan taun ngantos
maabad - abad. Ing ngriku lajeng thukul tembung-tembung enggal, tembung enggal
kalawau sangsaya dangu sangsaya kathah. Dene tembung-tembung ingkang lami
sawetawis sami ingkang awis-awis dipunangge dangu-dangu dipuntilar lajeng ical
ing satengahing bebrayan, jalaran para tiyang-tiyang wau sampun boten sami mangertosi tegesing tembung.
Para ahli basa anggenipun naliti tamtu liwat buku-buku utawi
serat-serat. Para punjangga anggenipun ngarang buku limrah ngangge basa ingkang
dipunginakaken ing bebrayan. Sanesing menika ugi sang pujangga nyebat namaning
ratu. Pramila saged dipunpesthekaken bilih saupami pujangga kalawau nyebat
asmaning ratu , supaminipun ratu Hayam Wuruk mesthi karangan menika dipunkarang
ing jaman Majapahit. Makaten
salajengipun. Basa menika tansah owah gingsir.
Serat-serat ingkang ngangge basa Jawi Kina ingkang sepuh ,wonten
ingkang dhapur gancaran, nanging ugi
wonten ingkang adhapur sekar. Ingkang adhapur gancaran, kadosta :
1.
Serat
Candha Karana, nyebat ratu trah Çailendra.
2.
Serat Ramayana (JK), dipunkarang jaman Dyah
Balitung + 820-832 Ç.
3.
Serat Sang Hyang Kamayanikan, gancaran, nyebat
ratu Mpu Sindok + 851-869 Ç ( 929-947 M). Isinipun wulangan Agami
Budha Mahayana.
4.
Agastyaparwa, jaman Prabu Dharmawangsa-teguh +
913-929 Ç
( 991-1007 M).
5.
Uttarakanda, jaman Prabu Dharmawangsa-teguh +
913-929 Ç
( 991-1007 M).
6.
Adiparwa, jaman Prabu Dharmawangsa-teguh +
913-929 Ç
( 991-1007 M).
7.
Sabhaparwa, isinipun cariyos Pandhawa main
dhadhu.
8.
Wirathaparwa, mawi angka taun 918 Ç
(996 M), jaman Prabu Dharmawangsa-teguh + 913-929 Ç (
991-1007 M).
9.
Ud-yogaparwa,
10.
Bhsimaparwa,
11.
Asramawasanaparwa,
12.
Mosalaparwa, nyariosaken curesipun bangsa
Wresni.
13.
Prasthanikaparwa, nyariosaken kawontenan
sasampunipun perang Baratayuddha. Pandhawa minggah dhateng kaswargan,
14.
Swargarohanaparwa,
15.
Kunjarakarna.
Dene serat Jawi Kina ingkang awujud sekar (kakawin) kadosta
:
1.
Arjunawiwaha, jaman Prabu Airlangga + 941 – 964 Ç (1019-1042 M)
2.
Kresnayana, jaman Prabu Warsajaya, Kediri sakiwa
tengenipun 1026 Ç (1104 M)
3.
Sumanasantaka,
4.
Smaradahana, jaman Prabu Kameswara , Kediri, +1037-1052
Ç
(1115-1130 M).
5.
Bhomakawya,
6.
Bharatayuddha, jaman Prabu Jabaya , Kadiri, + 1057-1079 Ç (1135 – 1157 M). Mawi
sengkalan : sanga-kudha-suddha-candrama = 1079 Ç ( 1157 M). Dipunkarang dening
Mpu Sedhah lan Mpu Panuluh.
7.
Hariwangsa, jaman Prabu Jayabaya.
8.
Gatotkacasraya, jaman Prabu Jayakreta, Kadiri, jumeneng
sakiwa tengenipun taun + 1110 Ç ( 1188 M) dipunkarang dening Mpu Panuluh
9.
Gatotkacasraya, karangan Mpu Panuluh,
10.
Wrettasancaya, isi piwulang bab sekar (sekar
ageng), karangan Mpu Tan Akung.
11.
Lubdaka, nyariyosaken juru bebedhag saged
minggah swarga, karangan Mpu Tan Akung. Jaman Prabu Girindrawangsaja (Ken
Angrok, Tumapel)
wonten sambetipun.
Tidak ada komentar:
Posting Komentar