Minggu, 28 Desember 2008

Botoh Kondhang

Serat Jayengbaya

Anggitan : R. Ng. Ronggwarsita

Asmaradana

30.

Belayangan saben ari,

nora mikir marang rupa,

yen kober mung raup bae,

lan nora ngadi busana,

uger ganep kewala,

gothanga meksa kapuwung,

yen uga kepering nggennya.

Tegse tembung :

ngadi busana = dandan.

uger = angger, pokoke

kewala = bae, wae

kapuwung= kena-kena bae, lothung, lowung

kepering = kiwa, ora adakan, dudu panggonan rame.

31.

kaya ta timang myang keris,

nora dadi saru apa,

anggere wis pawitane,

sarate gampang kewala,

mung ngawasi wetara,

lire yen awangun kojur,

ngundur-undur sukur mijan,

Tegese tembung:

myang = miwah, lan

ngawasi wetara = ndeleng sangat, wektu.

lire = tegese

awangun kojur = kira-kira arep kojur, sial

mijan = menang.


32.

Yen wangune oleh titih,

ingsun sengkruke kewala,

yen mangkono panganggone,

kaya nora kena mlarat,

tan nganti nandhang utang,

untung bae etangipun,

ngimpun duweke wong liya.


Tegese tembung :

wangune = ketoke.

titih = mujur.

kewala = bae.

(Yen ketoke nasib lagi mujur, tak temeni anggonku lungguh. Yen kaya mengkono kaya-kaya ora bakal mlarat.Ora nganti nandhang utang. Etungane tansah untung, ngumpulake donyane wong liya).

33.

Menang dhuwit seneng ati,

banjur bae ngumbar suka,

jajan juwadah karo ndhog,

anggegotho iwak limpa,

tansah prentah nganggo pah,

pan mangkono watakipun,

botoh yen menang dolanan.


Tegese tembung :

anggegotho = mangan akeh.

pah = opah.

pan = kaya

(Yen menang atine seneng. Banjur ngumbar kasenengan. Jajan juwadah, endhog, iwak limpa. Yen prentah mesthi menehi opah. Pancen kaya mangkono iku watake botoh yen lagi menang).

34.

Sakkal kono menang ati,

kabeh kang padha kayoman,

muni rempeg yen budi ber,

iku kang dadi tyas ingwang,

nanging wadane ana,

botoh yen pinuju kabutuh,

betah dadi budi harda.


Tegese tembung:

sakkal = sanalika.

rempeg = racak, akeh lan bareng.

budi ber = ber budi, becik atine (tindake)

tyas = ati.

wada = cacad, ciri.

harda = nepsu, karep, culika (?)

(Sanalika rumangsa bombong, kabeh sing padha dak ayomi, padha kandha yen aku nduweni tindak utwa ati kang becik. Nanging ana cacade, botoh yang lagi butuh, sok gelem laku culika.)

35.

Utang silih tanpa ulih,

tinagih adol gemblengan,

nggege gugatan den age,

lo, kuwi alanira,

luwih maneh manawa,

kekrepen kalah mbalubut,

gelem anggadhung lan culika.


Tegese tembung:

adol gemblengan = nuduhake kasektene.

tinagih = tagih + in = ditagih.

nggege gugatan = nantang prekara (?)

mbalubut = ora duwe isin.

anggadhung = ngapusi, curang (?)

culika = kianat, tindak sing ora bener.

(Utang selang wis ora nate mbalekake. Yen ditagih ngajak tukaran, mamerake kadigdayane. Nantang-nantang ngajak padu. Ngono kuwi alane dadai botoh. Luwih-luwih kekerepen kalah, sok gelem ngapusi lan main ora bener (curang)).


36.

Lirira bisa mbesiwit,

ing kono konangan ingwang,

mungsuhku bareng adege,

rebut gebug tabok tendhang,

tan nganggo pilih papan,

satibane janji ajur,

sakojur tur dinedhelan.


Tegese tembung :

mbesiwit = nakalan, bricik.

ingwang = ingong, ingsun, aku.

(Tegese, bareng aku nakalan konangan mungsuhku, banjur ngadeg kabeh, padha gebhug-gebugan, tendhang-tinendhang ora nganggo pilih-pilih papan, satiba malange pokoke ajur. Awak sakojur dhedhel dhuwel).


37.

Tan ana ngeman sawiji,

kajaba mung lega lila,

ngantia sing rojah-rajeh,

sung kurmat maneh gelema,

mring wong laku culika,

malah teka-teka mbubuh,

apese sung ujar ala.


Tegse tembung:

mbubuh = nambahi.

sung = asung, aweh.

(Ora ana sing padha ngeman, saliyane lega lila, arepa nganti ajur. Menehi kurmat maneh gelema marang wong kang laku culika. Yen ana wong teka, malah nambah-nambahi, apese aweh tembung ala).


38.

Wis nora sida preduli,

dadi botoh yen kaetang,

sayekti akeh alane,

saking tan kena ingaran,

wong golek sandhang pangan,

baya enak adol apyun,

tembunge yen sekolehan.


Tegese tembung:

sayekti = temen

apyun = candu, narkoba.

sekolehan = oleh asil.

(Wis ora sida bae, dadi botoh iku yen dietungake satemene akeh alane. Saking kena diarani wong golek sandhang pangan, iku luwih enak dadol candu diaranana yen bisa kasil).

Selasa, 23 Desember 2008

Dhalang Wayang Kulit

Serat Jayeng Baya
Anggitan R. Ng Ronggawarsita
Asmaradana.

26.
Salin bae enak dadi,
dhedhalange wayang purwa,
pacake rada mandhireng,
dhiriku oleh panguja,
uger uwis kaojat,
yen Jayengbaya pinunjul,
tutuking carita purwa.


27.
Nanging ewuhku sathithik,
melange wong dadi dhalang,
upama nuju capgomeh,
ditanggap aneng Pacinan,
aku lagi karipan,
pamayangku karo ngantuk,
kang nonton tan pati rena.


28.
Dhasar ndugal imbuh baring,
kelirku binalang tinja,
nyiprati mring rai kabeh,
daya tai enaka,
patute tai lara,
katara atungtung wengur,
isinku ora karuwan,


29.
Nora sotah nora sotir,
kapengin drajating dhalang,
tur durung ana luwange,
wong oleh pangkat pratiwa,
katrima nggone ndhalang,
dadi botoh bae ingsun,
sok tanpa sepen pawitan.

Kamis, 18 Desember 2008

Serat Sabdajati

Anggitan : R. Ng. Ronggawarsita.
Megatruh.

1.
Aywa pegat ngudia ronging budyayu,
margane suka basuki,
dimen luwar kang kinayun,
kalis ing panggawe sisip,
ingkang taberi prihatos.

(Aja sira leren-leren anggone golek laku kang becik(slamet), dalane seneng lan slamet, supaya bisa kelakon sing digayuh. Kalis saka tindak sing ora bener. Sing sregep prihatin.)
Tegese tembung:
aywa = aja.
pegat = pedhot.
budyayu = budi + ayu = tindak, pikiran sing becik.
marga = dalan
suka = seneng
basuki = slamet.
dimen = kareben
kinayun = kayun + seselan in = dikarepake
sisip = dudu, salah, ora bener.
teberi = sregep.

2.
Ulatana kang nganti bisa kapangguh,
galedhahen kang sayekti,
talitinen aywa kleru,
larasen sajroning ati,
den tumanggap dimen manggon.

(Delengen, golekana nganti bisa ketemu, golekana sing temen, tlitinen aja nganti kleru, rasakna sajroning ati, tanggapa supaya manggon).
Tegese tembung :
ulatana = delengen
kapangguh = kapanggih, ketemu.
larasen = rasakna.
tumanggap = tanggap + seselan um = kena, bisa, ngerti.

3.
Pamanggone aneng pangesthi rahayu,
angayomi ing tyas wening,
eninging ati kang suwung,
nanging sajatine,
isine cipta kang yektos.


(Manggone ana ing pambudidaya becik (slamet), ngayomi ati sing resik, beninge ati sing suwung nanging sejatine isi, isine yaiku cipta sing temen (bener)).
Tegese tembung :
ngesthi = mbudidaya
rahayu = salamet, basuki, wilujeng.
tyas = ati, nala, panggalih, kalbu.
suwung = kosong.
yektos = yekti, temen.

4.
Lakonana kalawan sabaring kalbu,
yen den owah neniwasi,
kasusupan setan gundhul,
ambebedhung nggawa kandhi,
isine rupiyah keton.

(Lakonana kanthi sabaring ati, yen nganti owah bakal tiwas (cilaka), jalaran kalebon setan gundhul, sing nggodha karo nggawa kandhi isine rupiyah lan ringgit).
Tegese tembung :
kalbu = ati
neniwasi = nyilakani
kasusupan = kalebon
ambebedhung = nggodha
kandhi = kanthong saka kain.
keton = dhuwit ringgit. 1 ringgit = 2,5 rupiyah.

5.
Lamun kongsi korup mring panggawe dudu,
dadi pakuwoning eblis,
klebu mring alam pakewuh,
ewuh pana ninging ati,
temah wuru kabesturon.

(Yen nganti melu sing ora bener, dadi panggonane eblis, mlebu marang papan kang sarwa ribet, ora ngerti marang eninge ati, wusanane mendem ora eling).
Tegese tembung :
Lamun = yen
kongsi = nganti
korup = ka + urup = kalebu.
pakuwon = 1. panggonane kuwu (lurah desa), 2. papan palerenan sauntara.
pana = ngerti temen
wuru = mendem.
kabesturon = ora eling jalaran mendem.

6.
Nora kengguh mring pamardi reh rahayu,
ayuning tyas ipat kuping,
kinepung panggawe rusuh,
lali pasihaning Gusti,
ginuntingan kaya mernos.

(Ora empan marang tuntunan supaya becik, becike ati mau ngingggati (ilang), banjur dikupengi tindak sing ala, temahan lali marang rahmating Gusti, wusanane rojah-rajeh kayu kerdus diguntingi).
Tegese tembung :
kengguh = keguh, kena, owah, obah, tetep bae. keguh = ka + iguh
pamardi = pangudi, pambudidaya.
pasihaning = asih, tresna, rahmat
mernos = kerdus.

7.
Parandene kabeh kang samya andulu,
ulap kelilipen wedhi,
akeh wong kang padha sujud,
kinira yen Jabarail,
kautus dening Hyang Manon.

(Sanajana mangkono kang sing padha ndeleng, ulap kaya kelilipen wedhi. Akeh wong padha sujud, dikira malaikat Jibril sing diutus dening Gusti Allah).
Tegese tembung :
parandene = suprandene, sanajan mangkono.
andulu = ndeleng.

8.
Yen kang uning marang sejatining kawruh,
kewuhan sajroning ati,
yen tan niru ora arus,
uripe kaesi-esi,
yen nirua dadi asor.

(Yen wong sing weruh sejating ngelmu, dadi kewuhan ing jerone ati, yen ora niru ora diajeni, uripe disiya-siya. Yen niru wusanane dadi asor).
Tegese tembung :
uning = weruh
ora arus = ora diajeni (?)
kaesi-esi = disiya-siya (?)

9.
Nora ngandel marang gaibing Hyang Agung,
anggelar sakalir-kalir,
kalamun temen tinemu,
kabegjane anekani,
kamurahaning Hyang Manon.

(Ora percaya marang rahasiane Gusti Allah, sing anggelar samubarang (langit lan bumi), Yen kowe temen-temen mesthi ketemu apa sing digayuh, kabegjan bakal teka, mangkono iku kamurahane Gusti Kang Maha Wikan).
Tegese tembung :
anggelar = ngeblakake, nyiarake, medharake.
sakalir-kalir = samubarang (sing ana ing langit lan bumi)

10.
Anuhoni kabeh kang duwe panyuwun,
yen temen-temen sayekti,
Allah paring pitulung,
nora kurang sandhang bukti,
saciptanira kalakon.

(Minangkani kabeh kang padha nenuwun, yen panyuwun mau temen-temen, Gusti Allah bakal paring pitulungan. Ora bakal kurang sandhang lan pangan. Kabeh pepenginane kelakon).
Tegese tembung :
Anuhoni = an+ tuhu + an + i = minangkani, netepi janji.
sandhang bukti = sandhang pangan.
mukti = ora kurang sandhang pangan.
saciptanira = apa sing dikarepake.

11.

Ki Pujangga nyambiwara weh pitutur,

saka mangunahing Widdhi,

ambuka warananipun,

aling-aling kang ngalingi,

angalingkap temah katon.

(Ki Pujangga menehi pitutur, saka pitulungane Gusti, mbukak aling-aling saengga katara)

Tegese tembung :

sambiwara = bakul

nyambiwara = bakulake, dodolan

mangunah = ma'unah (Arab) = pitulungan.

warana = aling-aling.

angalingkap = mbukak, mbiyak , nyingkap, terbuka.


12.

Para janma sajroning jaman pakewuh,

kasudranira andadi,

daurune saya ndlarung,

keh tyas mirong murang margi,

kasetyan wus ora katon.

(Wong-wong ing jaman pakewuh, candhala (budi ala) sangsaya ndadi, pakartine sing ala tambah ndadi, akeh ati sing nerak aturan, kasetyane ora katon).

Tegese tembung :

janma = wong, nara, manungsa, jalma, menus, manusya.

sudra = asor, candhala.

dauru = rusuh, ora tata, ora tentrem.

ndlarung = kebacut.

mirong = ngibarake, nganggo, nuduhake.

murang = nglanggar, nerak, nasak.

margi = dalan, marga,

13.

Katuwone winawas dhahat matrenyuh,

kenyaming sasmita yekti,

sanityaseng tyas malatkung,

kongas welase kepati,

sulaking jaman prihatos.

(Satemene yen diwawas nrenyuhake banget, dirasakake ana tandha-tandha kang nyata, ati tansah ngrasa sedhih. Ngambar -ngambar banget welase, sorote jaman sangsara ).

Tegese tembung :

katuwone = ka + tuhu + an + e = kanyatane, satemene.

winawas = wawas + seselan in = diwawas, dipikir, dirasakake.

dhahat = banget.

matrenyuh = ma + trenyuh , kanggo ngganepi guru wilangan = nyedhihake.

kenyam = rasa.

sasmita = kode, sandi.

sanityaseng = sanityasa + ing = tansah.

malatkung = trenyuh, sedhih, sengsem (?)

kongas = ngambar-ambar, kawedhar, kawetu.

14.

Waluyane benjing yen wis ana wiku,

memuji ngesthi sawiji,

sabuk lebu lir majenun,

galibedan tudang-tuding,

anachaken sakehing wong.

(Warase yen mbesuk ana pandhita, memuji ngesthi sawiji (1877 ? ), nganggo sabuk lebu kaya wong edan, tansah ngglibed karo tudang-tuding, ngetung sakabehe wong).

Tegese tembung :

waluya = waras, mari, lebar

wiku = pandhita

ngesthi = melengake cipta.

majenun = edan.

anacahken = ngetung.

15.

Iku lagi sirep jaman Kalabendu,

Kalasuba kang gumanti,

wong cilik bisa gumuyu,

nora kurang sandhang bukti,

sedyane kabeh kelakon.

(Iku mau sirepe jaman Kalabendu, banjur ganti jaman Kalasuba. Wong cilik bisa gumuyu, nora kurang sandhang pangan, apa penjaluke kelakon).

Tegese tembung :

sandhang bukti = sandhang pangan.

sedya = karep.

Jaman Kalabendu = jaman nalika akeh wong nandhang sangsara jalaran dibendu dening Gusti Kang Murbeng Dumadi.

Jaman Kalasuba = jaman nalika wong-wong ngalami kabungahan (seneng-seneng).

16.

Pandulune Ki Pujangga durung kemput,

mulur lir benang tinarik,

nanging kaseranging umur,

andungkap kasidan jati,

mulih sejatining enggon.

(Pamawase ki Pujangga durung kemput, mulur kaya benang ditarik, nanging jalaran kaserang umur, nyedhaki jaman kalanggengan, bali marang sajatine panggonan (akhirat).

Tegese tembung :

kasidan = sidda = lestari, langgeng, abadi.

17.

Amung kurang wolung ari,

emating pati patitis,

wus katon neng lokil makpul,

angumpul ing madya ari,

amarengi ri Buda Pon.

(Mung kurang wolung dina, pas wektune pati, wis katon ana Lauhil Mahfud, mbarengi ing tengah ari, nuju dina Rebo Pon).

Tegese tembung :

patitis = pas, tepat.

18.

Tanggal kaping lima antarane luhur,

Sela neng taun Jimakir,

Tolu Uma Aryang Jagur,

Sangara winduning pati,

netepi kumpul saenggon.

(Wektune tanggal lima antarane wektu luhur, wulan Sela taun Jimakir, wuku Tolu, Padewan Aryang, Paringkelan Jagur, windu Sangara).

19.

Cinitra ri Buda kaping wolulikur,

Sawal ing taun Jimakir,

candraning warsa pinetung,

nembah muksa pujangga ji,

Ki Pujangga pamit layon.

(Dikarang nalika dina Rebo, tanggal 28, wulan Sawal taun Jimakir, candra sengakale "Nembah muksa pujangga ji (1702) ", ki Pujangga pamit mati).

Tegese tembung:

cinitra = citra + in = dikarang, diripta, dianggit.

candra = 1. rembulan, wulan, sasi, sutengsu, sasadara, sitaresmi. 2. candrasengkala = tetembungan sing ngemu angka taun.

warsa = 1. taun 2. udan. Canthuka warsa = kodhok nalika ing wektu udan.

layon = mati


Minggu, 14 Desember 2008

Gondoruwo Nyekel Maling


Kabar saka Kualalumpur : Ana maling sing lagi mbobol toko ditemokake sekarat ing jero toko. Wis watara telung dina maling mau ora bisa metu, ora mangan lan ora ngombe. Nalika ditakoni dheweke ngandhakake menawa maling mau ditawan dening gendruwo.
Wakil Kepala Kepolisian Malaysia ngandhakake yen si maling apes mau dipergoki dhewe dening sing duwe toko, sing ditinggal mudhik nalika lebaran Idhul Adha. Jalaran mesakake, banjur diundangake ambulans digawa menyang rumah sakit.
Associated Press ngandhakake yen si maling bola-bali nyoba metu saka toko, nanging tetep ora bisa. Jalaran ana gendruwo sing ndhusur-ndhusurake menyang lemah. Wusanane maling sing umure 36 taun iku wurung lan kaliren jalaran telung dina telung bengi ora mangan lan ora ngombe.
"Saben arep mlayu, rumangsaku ana gendruwo sing njongkrakake aku", kandhane maling mau marang polisi.
Saiki dheweke dirawat ing Rumah sakit Kemaman Hospital kanggo mulihake awake.
Piye ca, yen gondoruwo sa donya iki atine apik kaya mengkono mesthi ora bakal ana maling !

(JP, Minggu 14 Desember 2008)

Jumat, 12 Desember 2008

Pranata Mangsa lan Candrane .

1.
Mangsa Kasa :
Candrane : Sotya murca saking embanan. Sotya =mutyara, murca = ilang. Pindhane mutyara coplok saka embane. Akeh godhong padha rontok, wit-witan padha ngarang. Awal mangsa ketiga.
Umure : 41 dina. 22 Juni - 1 Agustus.
2.
Mangsa Karo :
Candrane : Bantala rengka.Bantala = lemah, rengka = pecah. Lemah-lemah padha nela. Mangsane paceklik larang pangan
Umure : 23 dina. 2 Agustus - 24 Agustus.
3.
Mangsa Katelu :
Candrane : Suta manut ing bapa. Suta = anak. Pindhane anak manut marang bapake. Pungkasane mangsa ketiga. Lung-lungan, bangsane gadung, wi, gembili padha mrambat.
Umure : 24 dina. 25 Agustus - 17 September.
4.
Mangsa Kapat :
Candrane : Waspa kumembeng jroning kalbu. Waspa = eluh, kumembeng = kembeng, kebak, kalbu = ati. Pindhane eluh kebak ing jerone ati. Sumber padha garing. Awal mangsa labuh.
Umure : 25 dina. 18 Sptember - 12 Oktober.
5.
Mangsa Kalima :
Candrane: Pancuran mas sumawur ing jagat. Mas pindane udan. Wiwit ana udan. Para among tani wiwit padha nggarap sawah.
Umure : 27 dina. 13 Oktober - 8 Nopember.
6.
Mangsa Kanem :
Candrane : Rasa mulya kasucian. Pindhane mulya-mulya rasa kang suci. Woh-wohan bangsane pelem lsp wiwit padha awoh. Pungkasane mangsa labuh. Udan wiwit akeh lan deres.
Umure : 43 dina. 9 Nopember - 21 Desember.
7.
Mangsa Kapitu :
Candrane : Wisa kentir ing maruta. Wisa = racun, penyakit; kentir = keli, katut; maruta = angin. Pindhane : Penyakit akeh, akeh wong lara.
Umure : 43 dina. 22 Desember - 2 Pebruari.
8.
Mangsa Kawolu :
Candrane : Anjrah jroning kayun. Anjrah = sumebar, warata; kayun = karep, kapti. Pindhane akeh pangarep-arep. Para among tani padha ngarep-arep asile tanduran. Wit pari padha mbledug.
Umure : 26 dina. 3 Pebruari - 28 Pebruari.
9.
Mangsa Kasanga :
Candrane : Wedharing wacana mulya. Wedhar = wetu; wacana = pangandikan, swara, uni; mulya = mulia, endah. Pindhane akeh swara kang keprungu endah, kepenak. Garengpung padha muni, gangsir padha ngethir, jangkrik padha ngerik.
Umure : 25 dina. 1 Maret - 25 Maret.
10.
Mangsa Kasepuluh :
Candrane : Gedhong mineb jroning kalbu. Pindhane akeh kewan padha meteng. Kucing padha gandhik.Manuk padha ngendhog.
Umure : 24 dina. 26 Maret - 18 April.
11.
Mangsa Dhesta :
Candrane : Sotya sinarawedi. Sotya = mutyara; sinarawedi = banget ditresnani (?). Pindhane kaya mutyara kang banget ditresnani. Mangsane manuk ngloloh anake. Mangsa mareng.
Umure : 23 dina. 19 April - 11 Mei.
12.
Mangsa Sada :
Candrane : Tirta sah saking sasana. Tirta = banyu; sah = ilang; sasana = panggonan. Pindhane wong-wong ora kringeten jalaran mangsa bedhidhing (adhem). Akhir mangsa mareng.
Umure : 41 dina. 12 Mei - 21 Juni.

Rabu, 10 Desember 2008

Serat Wulangreh

Anggitan : Sri Pakubuwana IV

Kinanthi

9.
Padha gulangen ing kalbu,
ing sasmita amrih lantip,
aja pijer mangan nendra,
ing kaprawiran den kesthi,
pesunen sariranira,
sudanen dhahar lan guling.

(Atimu padha latihen supaya lantip (pinter) marang sasmita. Aja dhemen mangan lan turu. Pesunen (prihatin) awakmu kanthi nyuda mangan lan turu).

10.
Dadia lakunireki,
cegah dhahar lawan guling,
lan aja kasukan-sukan,
anganggoa sawatawis,
ala watake wong suka,
nyuda prayitnaning batin.


(Nyegah mangan lan turu supaya dadi laku (kebiasaan), lan aja dhemen seneng-seneng, oleh seneng-seneng nanging sauntara bae, jalaran seneng-seneng iku marakake suda prayitnaning ati).

11.
Yen wis tinitah wong agung,
aja sira nggunggung dhiri,
aja leket lan wong ala,
kang ala lakunireki,
nora wurung ajak-ajak,
satemah anenulari.

(Yen kowe dititahake dadi wong gedhe, aja banjur sombong.Lan aja cedhak-cedhak karo wong ala kelakuwane, jalaran ora wurung bakal nulari (kalakuwane sing ala.)

12.
Nadyan asor wijilipun,
yen kalakuwane becik,
utawa sugih carita,
carita kang dadi misil,
iku pantes raketana,
darapon mundhak ing budi.

(Sanadyan wong cilik yen kelakuwane becik, iku pantes dicedhaki. Utawa sing sugih carita sing bisa kanggo patuladhan (conto) supaya mundhak budimu (nalarmu, kelakuwanmu).

13.
Yen wong anom wis tamtu,
manut marang kang ngadhepi,
yen ngadhep akeh bangsat,
datan wurung bisa juti,
yen kang ngadhep keh durjana,
nora wurung bisa maling.

(Yen wong (ratu) enom iku mesthi manut sing ngadhep (nayaka, menteri). Yen sing ngedhep iku bangsat mesthi katut dadi ala, sing ngadhep maling mesthi dadi maling).

14.
Sanajan ta nora milu,
pasthi wruh solahing maling,
kaya mangkono sabarang,
panggawe ala puniki,
sok weruha nuli bisa,
yeku panuntuning iblis.

(Sanajan ora melu-melu, mesthi weruh solahe maling, kabeh penggawe ala iku yen kulina diweruhi, banjur klakon dadi muride iblis).

15.
Panggawe becik puniku,
gampang yen den lakoni,
angel yen durung kalakyan,
aras-arasen nglakoni,
tur iku den lakonana,
mupangati badaneki.

(Panggawe becik satemene gampang yen wis (gelem) nglakoni, nanging angel yen durung dilakoni, alesane aras-arasen lsp.Upamane dilakoni bakal mupangati marang awakmu).



Selasa, 09 Desember 2008

Ilir-ilir

Ilir-ilir, ilir-ilir tandure wis sumilir,
tak ijo royo-royo,
tak sengguh penganten anyar,
cah angon, cah angon penekna blimbing kuwi,
lunyu-lunyu peneken,
kanggo masuh dodotira,
dodotira kumitir bedhahing pinggir,
dondomana jlumatana,
tak nggo seba mengko sore,
mumpung gedhe rembulane,
mumpung jembar kalangane,
ya suraka surak horeee.


Tembang ing ndhuwur kalebu salah sawijining tembang sing saben wong Jawa mesthi bisa nembangake. tembang dirungu dsaka mbah-mbah biyen, lan ing saben panggonan diotembangake dening bocah-bocah. Budaya tutur sing dialami dening wong wong boiyen jalaran durung akeh buku lan cathetan mula keprungune turun temurun. Banjur thukul sapa sing nyiptakake tembang iku?
Ana panemu sing sing nyiptakake Sunan Drajat, ana maneh panemu sing ngandhakake yen sing ngarang tembang iku Sunan Kalijaga, lan ana maneh panemu sing liya. Jalaran ora ana cathetan sing bisa dianggo pathokan mula sawetara iki durung bisa nemtokake sapa satemene sing ngarang tembang iku, utawa karan anonim (tanpa dikaweruhi)
Apa satemene maknane tembang iku ?
Nalika mumbul-mumbule agama Islam ing tanah Jawa, para wali nyiptakake tembang iku sarana kanggo dakwah. Contone Sunan Kalijaga nyiptakake lakon wayang Jamus (Jimat) Kalimasada yen diwerdeni saka tembung Kalimat Syahadat. Mula ora mokal yen sing nyiptakake tembang Ilir-ilir iku ya para wali.
Dene maknane tembang Ilir-ilir mangkene :

Ilir-ilir, tegese tangia, bangkitlah. Ajak-ajak supaya para nom-noman lan wong-wong padha gumregah saka anggone turu, saka anggone karem ing kahanan sing lawas, tandang gawe kanggo nungsung kahanan sing anyar. Tandure wis sumilir, tandurane wis padha nglilir, wis tangi, wis urip. Wiji kabecikan, utawa kader-kader nom-noman sing ditandur wis ngatonake wujude, wis maujud. Rupane ijo royo-royo kaya ijo penganten anyar. Dhek jaman biyen penganten anyar dianggoni klambi ijo minangka simbol panguripane manungsa kang ibarate tanduran kang lagi thukul.
Bocah angon penekna blimbing kuwi, bocah angon ibarate para mudha sing ngopeni, ngawal sumebare agama nggayuh gegayuhane manungsa kang diibaratake blimbing. Blimbing nduweni lingir 5 maknane rukun Islam limang prakara. Angka 5 dhewe nduweni tafsir warna-warna upamane : rukun Islam, sembahyang limang wektu, tambane ati ya limang prakara. Sanajan lunyu, angel, kudu tetep diupayakake.
Kanggo masuh dodotira, minangka kanggo nyuceni sandhangan sing dianggo, sandhangan kang awujud lair utawa sandhangan kang wujud batin. Kaya ngendikane KGPAA Mangkunagara IV sandhangan batin yaiku agama, agama ageming aji.
Dodotira kumitir bedhah ing pinggir, nalika samana sandhangane wis bedhah, wis suwek mula sandhangan mau kudu didondomi, dijlumat, diapiki supaya dadi becik.
Kanggo seba mengko sore, mumpung gedhe rembulane, mumpung jembar kalangane, kanggo ngadhep marang Gusti Allah, Pangeran kang murba amisesa uripe manungsa.


Ana maneh tapsir liya, yaiku nalika adege Negara Republik Indonesia bocah angon sing dikarepake yaiku para pemimpin kayata : Bung Karno, Rajiman Wedyadiningrat, M. Hatta, Abikusna Cakrasuyasa, M. Yamin lsp mujudake lan netepake dhasar negara yaiku Pancasila (sing diibaratake blimbing) , negara sing bakal didegake yaiku Republik Indonesia.

Kamis, 04 Desember 2008

Serat Jayengbaya




Anggitan : R. Ng. Ronggawarsita.

Asmaradana

19.
Baya ijih enak dadi,
topeng tanggon tetanggapan,
angreceh carut cangkeme,
dhasar jogetku wis kondhang,
kalamun dadi klana,
yen kang seneng padha kenyut,
nyatane asung meruba.

(Isih luwih enak dadi topeng sing kondhang. Mangan enak ora ana lerene.Dhasare aku wis kondhang yen njoged klana. Sing seneng padha katut, nyatane dheweke menehi persen)

20.
Rupa dandanan adi-adi,
terkadang tur-atur arta,
kecukup sakala bae,
mulih nopeng katon kapang,
pra bedhang padha ngadhang,
kang akeh mung bangsa bakul,
bakune kang baresetan.

(Arupa dandanan kang endah-endah, terkadhang sok menehi dhuwit sing cukup sanalika iku uga, mulih saka tanggapan, para bedhang wis padha ngadhang. Ning akeh-akehe para bakul. Pokoke seneng dandan).

21.
Prapteng panti durung nganti,
nggaleyeh banjur binayang,
kumroyok rebut pijete,
tan nganggo gigu reh agal,
anggepku lir kaunggar,
sengga anggoning aluhung,
nanging kang dadi sumelang

(Durung nganti tekan omah, leyehan banjur didabyang, kabeh rebutan arep mijeti, wis ora nganggo gigu. Aku rumangsa diuja, kaya-kaya dadi panggedhe. Nanging sing dadi sumelangku ...)

22.

Saupama aku lagi,
dadi Klana Sewandana,
duk kirab gendhinge gebyog,
jogedku ajanggilengan,
galak ulat njalalat,
siyut prog tibaning kepruk,
topengku angemprak-emprak.

( Saupamene aku lagi dadi Klana Sewandana, nalika njogedi gendhing, praenku (ulat) galak,jlalatan
mata tajem. Dumadakan dikepruk wong, topengku ajur sawalang-walang)

23.
Prapteng rai rahku mili,
lir lilin lembau abang,
bengep praenku kabeh,
iba ta wirangku mana,
bareng ingsun waspada,
yen parang rusak anganjur,
ngunyeri mata astanya.

(Getihku mili neng rai, kaya lilin lembau abang, raiku bengep kabeh.
Mendah isinku. Bareng takwaspadakake ana priyayi luhur jumeneng. Astane nudingi mripat).




Minggu, 30 November 2008

Wuku Lan Watake Manungsa Miturut Wuku

Cacahe wuku ana 30 , saben saminggu sepisan ganti wuku yaiku :

1.
Sinta : Sipate kaya pandhita, kekarepane gedhe, ora sabaran, butarepan.
2.
Landhep : Akeh-akehe becik rupane, uga nurun marang anake, terang atine, seneng nepi, tegas, seneng pamer, landhep pikire, dhemen madhangake pikire liyan.
3.
Wukir : dhemen tetulung marang wong sing kekurangan, ora dhemen diungkuli, nduweni bakat dadi panggedhe, dhemen pamer, disenengi wong akeh, pinter micara, wekel nyambut gawe.
4.
Kuranthil : gampang nesu, disenengi wong akeh, kukuh kekarepane, boros, dhemen lan wekel nyambut gawe, disihi dening ndhuwurane.
5.
Tolu : Kukuh kekarepane, teguh atine, sabar, yen nesu ora gampang diendhakake, dhemen tetukon lan dhemen plesir, ulet, angkuh, sombong, kadhang kala gelem ngapusi, betah melek.
6.
Gumbreg : kenceng atine, pepenginane kudu kaleksanan sanajanta kudu korban akeh, budine luhur, mbuntut arit, disenengi kulawarga lan kadang kadeyan, sregep golek ngelmu.
7.
Warigalit : lumrahe becik rupane, disenengi wong akeh lan punjere kawigaten, bisa-bisa rabi luwih saka sepisan, butarepan, arang sanja marang tangga teparo, dhemen prihatin, seneng nepi, disenengi wong akeh, kadhang nduweni watak drengki.
8.
Warigagung : akeh wicarane, akeh sing seneng, abot sanggane, kekarepane dhuwur, kabegjane ana mburi, keras atine, andhap asor, tansah nduweni semangat sing gedhe.
9.
Julungwangi : sombong lan ora seneng diungkuli, manis tembunge, samubarang pegaweyan bisa mrantasi, dhemenyar, pinter gawe barang aden-aden, dhemen tetulung ananging kudu diweruhi wong akeh.
10.
Sungsang : napsune gedhe, gampang nesu nanging uga gampang lilih, nduweni daya kekuwatan sing gedhe, lila legawa lan tanpa pamrih, kenceng kekarepane, sok usil.
11.
Galungan : grapyak semanak, ngamale gedhe, boros, ora bisa anteng, kepingin pegaweyan sing digarap enggal-enggal rampung, wasis micara, disenengi wong wadon, gampang kena pengaruh.
12.
Kuningan : nduweni pangaribawa sing gedhe, nduweni daya magis, luhur budine, guneme kepenak, gemi sok keladuk medhit, dhemen ing papan kang sepi, gampang nesu, isinan.
13.
Langkir : nepsune gedhe, kukuh budine, nduweni watak satriya, cengkal, drengki, kendel lan perwira, sapa sing cedhak mesthi kaprebawan.
14.
Mandhasiya : kukuh budine, pegaweyan kepingin enggal-enggal rampung, ora sabaran, gampang nesu, ora gampang menehi pangapura, tegan, kamulyane saka anggone gemi, akeh rejekine.
15.
Julungpujut : pasrawungane apik nanging sok nduweni karep sing ora diwedharake, ora akeh omonge, yen wis kadhung nesu ora gampang lilih, tekade gedhe, dibutuhake wong akeh, tindake sing becik dipuji wong akeh, alus budine.
16.
Pahang : gedhe omonge, ora gampang percaya marang liyan, ngati-ati, pedhes omonge, kadhang-kala nduweni watak drengki, demen tetulung kanggo kebecikan, boros, dhemen prihatin, nduweni watak suci.
17.
Kuruwelut : Luhur budine, landhep pikire, guneme mentes, ngati-ati, wekel nyambut gawe, dhemen nuduhake awake dhewe, resik atine, nduweni watak satriya.
18.
Marakeh : pasrah, gathekan, wani ngadhepi bebaya, grapyak semanak, cedhak kamulyane.
19.
Tambir : nduweni pangaribawa sing gedhe, gedhe kekarepane, lahire kadhang beda karo batine, gemi keladuk medhit, angkuh, dhemen ngomongake sing gedhe-gedhe, guneme pedhes, ngibadahe kenceng.
20.
Madhangkungan : pinter, landhep pikire, guneme mentes, pasrah, mantep atine, ngurmati lan ngregani marang ndhuwurane, dhemen bandha donya, ora dhemen papan sing rame, dhemen banyu, grusa-grusu lagi dipikir ing buri, kuat imane lan setya tuhu.
21.
Maktal : lumrahe bcik rupane, manis wicarane, setya tuhu, kenceng atine, rejekine katut karo drajate, seneng mystik, diasihi dening wong agung.
22.
Wuye : Jujur, nduweni watak satriya, pikire tajem, mgati-ati, alus guneme, butarepan, ora dhemen papan sing rame.
23.
Manahil : ora kakehan gunem, dhemen mamerake awake dhewe, ngati-ati, andhap asor, ulet nanging kadhang sok boros, trampil, kadhang sregep kadang males (kesed).
24.
Prangbakat : kenceng atine, sregep, yen duwe barang digemeni, nduweni watak satriya, ora gampang dieluk, ing ngarep anteng ing mburi kedandapan, rejekine cukup, rada sombong.
25.
Bala : nyambut gawe sesidheman, pinter ndadekake wong liya kabujuk, diwedeni wong karana tindak tanduke, tegan, akeh omonge, dhemen semedi.
26.
Wugu : jembar budine, dhuwur ngelmune, nduweni pangaribawa sing gedhe, disenengi wong wadon, kendel, gemi, tliti, butarepan, nengenake awake dhewe kaladuk medhit.
27.
Wayang : lumrahe becik rupane, dhemen nyambut gawe, atine pindha segara, momot, disenengi wong wadon, welas asih, tliti, alus budine, gampang tetulung nanging kudu diweruhi wong akeh, anteng, akeh rejekine, sombong.
28.
Kulawu : wateke kenceng, welas asih marang sapadha-padha, kabegjane gedhe, lila legawa, terus terang, kekarepane kenceng, nduweni bakat ngarang.
29.
Dhukut : lumrahe becik rupane, kenceng atine, nduweni watak satriya, pinter, setya tuhu, tansah rasa sujana, gemi keladuk medhit, diasenengi wong akeh, dhemen guyon, yen ora cocok angel dicedhaki, kabgejane ana buri.
30.
Watugunung : dhemen prihatin, akeh gegayuhane, ora seneng diungkuli, percaya marang barang-barang gaib/ mystik, dhemen mbukak wadine wong liya, disenengi kanca, dhemen dandan, gampang kesinggung.

Kamis, 27 November 2008

Serat Kalatidha

Anggitan : R. Ng. Ronggawarsita

Sinom

1.
Wahyaning arda rubeda,
Ki Pujangga amengeti,
mesu cipta matiraga,
mudhar warananing gaib,
sasmitaning sakalir,
ruweding sarwa pakewuh,
wiwaling kang warana,
dadi badaling Hyang Widdhi,
amedharken paribawaning bawana.


(Wetuning pepenginan kang murka (ala), sang Pujangga angeling-eling (membuat catatan), ngetog (memusatkan) pikiran anglakoni prihatin, nyingkap aling-aling kang ora kasat mata, sasmitane samubarang kang ndadekake ruwed, samubarang sarwa pakewuh, sawise kasingkape aling-aling, sang Pujangga minangka dadi wakiling Hyang Widdhi kanggo medharake kahahane donya.)


2.
Mangkya darajating praja,
kawuryan wus sonya ruri,
rurah pangrehing ukara,
karana tanpa palupi,
atilar silastuti,
sarjana sujana kelu,
kalulun Kalatidha,
tidhem tandhane dumadi,
ardayangrat dening karoban rubeda.

(Saiki darajating (martabat) negara, katon wis suwung, rusak tatananing negara, jalaran ora ana tuladha (conto) sing becik , kabeh ninggalake aturan (tatanan). Para sarjana (wong pinter), para sujana (wong becik) katut kaelun jaman Kalatidha. Wis ora ana tandhane ngaurip, wong sanagara kelem padha nandhang sangsara (alangan)).


3.
Ratune ratu utama,
patihe patih linuwih,
pra nayaka tyas raharja,
panekare becik-becik,
parandene tan dadi,
paliyasing Kalabendu,
malah mangkin andadra,
rubeda kang ngreribedi,
beda-beda ardane wong sanagara.


(Ratune satemene utama, patihe peng-pengan, para nayaka mung murih raharjane negara, para punggawa apik kabeh. Ewasamono ora bisa dadi sarana ilange jaman Kalabendu, malah sangsaya ndadra kasangsaran sing disandhang. Beda-beda angkarane (pepenginane) wong sanegara).


4.
Katatangi tangisira,
sira sang paramengkawi,
kawileting tyas dhuhkita,
kataman reh wirangi,
dening upaya sandi,
sumaruna anarawung,
pangimur manuara,
met pamrih melik pakolih,
temah suka ing karsa tanpa weweka.

( Sang Pujangga kawetu tangise lan rumangsa trenyuh, sedhih kataman wirang (?), jalaran kena fitnah, ing sajrone pasrawungan (masyarakat). Tembung manis kanggo panglipur atine Sang Pujangga nanging sejatine golek pamrih kepingin entuk asil, temahan atine seneng nganti ilang pangati-atine (Sang Pujangga)).


5.
Dhasar karoban pawarta,
babaratan ujar lamis,
pinudya dadya pangarsa,
wekasan malah kawuri,
yen pinikir sayekti,
pedah apa aneng ngayun,
andhedher kaluputan,
siniraman banyu lali,
lamun tuwuh dadi kekembanging beka.

( Ana kabar santer banget warata sanegara yen sang Pujangga arep didadekake pangarsa (panggedhe), nanging wekasane malah kancrit (ora katut). Yen dipikir temen-temen, paedahe apa dadi pangarsa yen mung nggedhekake luput lan lali, wusanane malah dadi jalarane sangsara)


6.
Ujaring Panitisastra,
awewarah asung peling,
ing jaman keneng musibat,
wong ambek jatmika kontit,
mengkono yen niteni,
pedah apa amituhu,
pawarta lalawora,
mundhak angraranta ati,
angurbaya ngiketa carita kuna.


(Kitab Panitisastra wus menehi pepeling yen ing jaman kena musibah (ora tentrem ) wong sing temen, jujur malah kasingkur. Mula pedahe apa nggugu kabar sing ngayawara, mundhak ngreranta ati. Luwih becik ngiket (ngarang) carita kuna.)


7.
Keni kinarya darsana,
panglimbang ala lan becik,
sayekti akeh kewala,
lalakon kang dadi tamsil,
masalahing ngaurip,
wahananira tinemu,
temahan anarima,
mupus pepesthening takdir,
puluh-puluh anglakoni kaelokan.

(Kena kanggo conto, kanggo nimbang ala lan becik. Satemene akeh banget lelakon sing kanggo tamsile (ibarat) wong urip. Wekasan narima ing takdir, puluh-puluh nglakoni kaelokane donya).


8.
Amenangi jaman edan,
ewuh aya ing pambudi,
melu edan nora tahan,
yen tan melu anglakoni,
boya kaduman melik,
kaliren wekasanipun,
dilalah kersa Allah,
begja-begjaning kang lali,
isih begja kang eling lawan waspada.

(Ngalami jaman edan, sarwa ngewuhake pikir, arep melu edan ora tahan, nanging yen ora melu, saupama ora nduwe melik, wusanane kaliren. Dilalah kersaning Allah, begja-begjane sing lali isih begja sing eling lan waspada).


9.
Samono iku bebasan,
padu-padune kepingin,
enggih mekoten man Dhoplang,
bener ingkang angarani,
nanging sajroning batin,
sajatine nyamut-nyamut,
wis tuwa arep apa,
muhung mahas ing asepi,
supayantuk parimarmaning Hyang Suksma.


(Wong duwe panemu kaya mangkono iku rak wong kepingin,"Ya ngono man Dhoplang ?", pancen bener sing ngarani. Nanging ing jerone batin adoh banget. Wis tuwa arep apa?. Luwih becik ngedohi praja (manggon ing papan kang sepi), supaya antuk asihe kang Maha Kuwasa)


10.
Beda lan kang wus santosa,
kinarilan ing Hyang Widdhi,
satiba malanganeya,
tan susah ngupaya asil,
saking mangunah prapti,
Pangeran paring pitulung,
marga samaning titah,
rupa sabarang pakolih,
parandene masih taberi ihtiyar.


(Beda karo sing wis santosa, dililani dening Hyang Widdhi. Sanajan satiba malange ya ora susah golek asil. Saka mangunahe (pitulung) Gusti, jalarane saka sapepadhane titah, sakabehane tansah oleh (begja, untung), sanajan mangkono isih gelem ikhtiyar).


11.
Sakadare linakonan,
mung tumindak mara ati,
angger tan dadi prakara,
karana wirayat muni,
ihtiyar iku yekti,
pamilihe reh rahayu,
sinambi budi daya,
kanthi awas lawan eling,
kang kaesthi antuka parmaning Suksma.

(Dilakoni sakadare, ora ngaya, anggere ora ndadekake prekara. Jalaran ana riwayat sing ngandhakake ikhtiyar iku satemene ndadekake karahayon. Disambi golek, mbudidaya kanthi paugeran awas lan eling ).


12.
Ya Allah Ya Rasulullah,
kang sipat murah lan asih,
mugi-mugi aparinga,
pitulung ingkang martani,
ing alam awal akir,
dumununging gesang ulun,
mangkya sampun awredha,
ing wekasan kadipundi,
mila mugi wontena pitulung Tuwan,


(Ya Allah, Ya Rasulullah, kang kagungan sipat welas lan asih, mugi-mugi panjenengan paring pitulungan, ing alam awal (donya?) lan akhirat. Kadospundi jejering gesang kula, kamangka kula sampun sepuh. Kawontenan negari punika kados pundi Gusti, mugia panjenengan paring pitulung).


13.
Sageda sabar santosa,
mati sajroning ngaurip,
kalis ing reh aru-ara,
murka angkara sumingkir,
tarlen meleng malatsih,
sanityasa tyas mamasuh,
badharing sapudhendha,
antuk mayar sawatawis,
borong angga suwarga mesi martaya.

(Sageda kawula sabar santosa, pejah salebeting gesang, kalis saking ara-uru, sadaya angkara murka saged sumingkir. Boten sanes kawula namung nggolongaken tekad, mugi manah kawula tansah pinaringan sesuci (kasucian), supados ical sapudhendha (siksa), saged entheng sawatawis. Sang Pujangga pasrah jiwa nenuwun kaswargan ingkang isinipun boten owah gingsir (abadi)).

Cathetan :
1. Kala = jaman, wektu. Tidha= tidha-tidha, ragu-ragu, tansah kuwatir.

2. Ing ukara pungkasan saben wanda kapindho tinemu sandi asma : bo RONG angGA suWARga meSI marTAya = Ronggowarsita.

Rabu, 19 November 2008

Serat Wulangreh

Anggitan :
Ingkang Sinuwun kanjeng Susuhunan Paku Buwana IV Senapati Ing Ngalaga Ngabdurrahman Sayidin Panatagama
ing Surakarta Hadiningrat.


Dhandhanggula.

1.
Pamedhare wasitaning ati,
cumanthaka aniru pujangga,
dhahat mudha ing batine,
nanging kedah ginunggung,
datan wruh yen akeh ngesemi,
ameksa angrumpaka,
basa kang kalantur,
tutur kang katula-tula,
tinalaten rinuruh kalawan ririh,
mrih padhanging sasmita.

Tegese tembung :
pamedhare = pamulange, ngandhakake, membicarakan.
medhar sabda = sesorah, pidato.
wasita = warsita, wursita, wewarah, piwulang, nasehat.
cumanthaka = kumawani, kumendel, memberanikan diri.
dhahat = banget, sangat.
mudha = bodho, balilu, punggung, bodoh.
ginunggung = gunggung + in = dibombong, dibesarkan hatinya.
angrumpaka = nganggit, ngripta, mengarang.
kalantur = kaladuk, ngayawara, omong kosong.
katula-tula = ngrekasa, asor, ora ana ajine.
rinuruh = ruruh + in = 1. pasuryan kang semu dhungkluk >< style="color: rgb(51, 51, 255);"> ririh = lirih, alon, pelan.
sasmita = sandi, kode, isyarat.


2.
Sasmitaning ngaurip puniki,
mapan ewuh yen ora weruha,
tan jumeneng ing uripe,
akeh kang ngaku-aku,
pangrasane sampun udani,
tur durung wruhing rasa,
rasa kang satuhu,
rasaning rasa punika,
upayanen darapon sampurna ugi,
ing kauripanira.


Tegese tembung:
ewuh = ribet, ora kepenak, repot.
tan jumeneng = ora ngenggoni, ora mangerteni, tidak mengetahui.
udani = weruh, tahu, faham.
darapon = supaya, supadi, supadya, supaya.


3.
Jroning Qur'an nggoning rasa yekti,
nanging ta pilih ingkang uninga,
kajaba lawan tuduhe,
nora kena den awur,
ing satemah nora pinanggih,
mundhak katalanjukan,
temah sasar susur,
yen sira ayun waskitha,
sampurnane ing badanira puniki,
sira anggegurua.

Tegese tembung :
yekti = temen, sesungguhnya, sebenarnya.
uninga = weruh, tahu.
satemah = wusanane, akhirnya.
katalanjukan = ora bener, ora pas, tidak benar

4.
Nanging yen sira nggeguru kaki,
amiliha manungsa kang nyata,
ingkang becik martabate,
sarta kang wruh ing kukum,
kang ngibadah lan kang wirangi,
sokur oleh wong tapa,
ingkang wus amungkul,
tan mikir pawewehing lyan,
iku pantes sira guronana kaki,
sartane kawruhana.


Tegese tembung:
wirangi = wara' , wong kang ngedohi larang (maksiat), jauh dari perbuatan dosa.
amungkul = temen, putus, nora mangro tingal, istiqomah

5.
Lamun ana wong micareng ngelmi,
tan mupakat ing patang prakara,
aja sira age-age,
anganggep nyatanipun,
saringana dipun baresih,
limbangen lan kang patang,
prakara rumuhun,
dalil kadis lan ijemak,
lan kiyase papat iku salah siji,
anaa kang mupakat.

Tegese tembung:
micareng = micara + ing , mulang, ngandhakake, berbicara tentang.
mupakat = cocok, setuju, cocok.
nyatanipun = benere, benar.
baresih = resik, tliti, teliti.
limbangen = dipikir, ditandhingake, ditimbang.
rumuhun = dhisik, terdahulu.
dalil = hukum adhedhasar Al Qur'an
kadis = hukum adhedhasar pangandikane, tindake Kanjeng Nabi
ijemak = hukum adhedhasar pamanggihe para ulama.
kiyas = hukum adhedhasar lelakon kang nate kedadean.


6.
Ana uga kena denantepi,
yen ucul saka patang prakara,
nora enak legetane,
tan wurung tinggal wektu,
panganggepe wus angengkoki,
aja kudu sembahyang,
wus salat katengsun,
banjure mbuwang sarengat,
batal karam nora nganggo den rawati,
bubrah sakehing tata.


Tegese tembung:
legetane = dadine, wusanane, isine perkara(?)
angengkoki = bener, jumeneng, pada tempatnya.
katengsun = garisku
kat = khat = garis.
sarengat = syari'at, aturan agama kang kudu dilakoni.
den rawati = diopeni, dipelihara.


7.
Angel temen ing jaman samangkin,
ingkang pantes kena ginuronan,
akeh wong jaja ngelmune,
lan arang ingkang manut,
yen wong ngelmu ingkang netepi,
ing panggawening sarak,
denarani luput,
nanging ta asesenengan,
nora kena den wor kakarepaneki,
papancene priyangga.


Tegese tembung:
samangkin = saiki, sekarang.
ginuronan = diguroni, digurui.
jaja = adol, menjajakan.
asesenengan = manut karepe dhewe-dhewe, menurut kehendaknya pribadi.
kakarepaneki = kakarepan + iki = karepe iki, kehendaknya
papancene = jatah, takdir.
priyangga = dhewe, sendiri.

8.
Ingkang lumrah ing mangsa puniki,
mapan guru ingkang golek sabat,
tuhu kuwalik karepe,
kang wus lumrah karuhun,
jaman kuna mapan si murid,
ingkang padha ngupaya,
kudu anggeguru,
ing mengko iki tan ora,
kyai guru naruthuk ngupaya murid,
dadia kanthinira.


Tegese tembung :
mangsa = waktu, jaman, waktu.
sabat = sahabat, murid.
naruthuk = thruthukan, pergi kesana ke mari.
ngupaya = golek, mencari.
kanthinira = bature, rewange, muride, muridnya.

Senin, 17 November 2008

Serat Jayengbaya

Anggitan : R. Ng. Ronggawarsita.
Asmaradana


9.
Lamun nuju sasi becik,
bancang-bancang sanak ngundang,
matang suku pamanjere,
yen wis tekaning semaya,
tekaku aneng papan,
den iring rehku gumrudug,
labete wong dadi ngarsa.


10.
Pinethuk kang duwe kardi,
sawise den suba-suba,
sakancaku wareg kabeh,
banjur manggon ing pagongan,
lungguhku aneng ngarsa,
natap gendhing kalaganjur,
gumer gumuruh angangkang.


11.
Nuli gendhing gedhe muni,
manira angasta rebab,
pacakku amenglang-mengleng,
menga-mengo sarwi warah,
lelagone bremara,
angler runtut pangrebabku,
tan garantes lir garantang.


12.
Sagunging para priyayi,
yayah kerut ing pangraras,
obah kabeh sarandhune,
ana kang nggeterken asta,
tanapi molah jangga,
janggilengan monthak-manthuk,
munthukku ora karuwan.


13.
Meh tanpa meneng samenit,
muni maneh wis karenan,
karana sagung suguhe,
tan ana kang kuciwa,
tukon tike katekan,
tekan sajen sajeng sindur,
tebok tampah tumpa-tumpa.


14.
Sabubare banjur mulih,
bareng bari ronggengira,
ngiras main karo ngombe,
ngumbar swara turut marga,
lakuku geluyuran,
anggepku kaya kumendhur,
mung kacek tan nganggo srempang.


15.
Atiku seneng kepati,
bisa main tanpa beya,
biyen-biyen mbok mangkene,
awakku uwis kepenak,
pan ora kedhungsangan,
tur tinut sakeh kancaku,
prasasat wis meh madana.


16.
Nanging melangku sathithik,
yen nuju kanggo nayuban,
nabuhi priyayi akeh,
ga ana sawiji ingkang,
mbeksa mundhut gendhingan,
kang arang kanggo ing tayub,
aku rada palingukan,


17.
Dhedhasare aku iki,
kabeh gendhing durung bisa,
banjur disawat hergelek,
mak pres bathukku kang kena,
beling tumancep mata,
sapandhapa hoter umyung,
mung muni : niyaga edan.


18.
Ah wis nora kudu dadi,
niyaga lamun kaetang,
untunge mung nistha bae,
dhuwite cukup sapitrah,
yen marengi cilaka,
bathine bathukku buncur,
mata picak mek-emekan.


Tegese tembung :
lamun = yen, apabila.
bancang-bancang = gage-gage , cepat-cepat.
matang suku = 4 suku. 1 suku = 0,5 rupiyah.
pamanjere = porsekot.
semaya = janji.
rehku = andhahanku, bawahanku, anggotaku.
labet = jalaran, karena.
ngarsa = ngarep, ngayun, panggedhe, pemimpin.
kardi = karya, gawe, hajat.
den suba-suba = disuguhi, dikurmati, dihormati, dijamu.
pagongan = panggonan gong, tempat gamelan.
natap gendhing = nuthuk gendhing, memainkan lagu.
kalaganjur = jenenge gendhing, nama gendhing.
gumuruh = rame, gemuruh.
angangkang = ngumandhang, menggema.
manira = aku, kula, ulun, ingsun, ingong, ingwang, saya.
pacakku = gayaku.
sarwi = sarwa, karo, sambil.
bremara = kombang, ngumandhang.
garantes= sedhih, memilukan hati.
priyayi = para yayi (adhik raja), kerabat ratu, bangsawan.
yayah = kaya, kadya, lir, pendah, pindha, seperti.
pangraras = nglaras, ngematake, menikmati.
sarandhune = sakojur, seluruh tubuh.
tanapi = ora keri, lan, dan, selalu.
jangga = gulu, leher.
janggilengan = njinggleng, memperhatikan.
munthukku = bombongku, rasa bangga saya.
karenan = kalegan, kasenengan, puas.
karana = jalaran.
tike = rokok.
sajeng = inuman keras, tuak.
sindur = kain.
tebok = tampah cilik.
tampah = wadhah sing digawe saka nam-naman pring wangune bunder.
tumpa-tumpa = tumpuk-tumpuk, bola-bali, ambal-ambalan, berulang-ulang.
bari = barek (Sby), karo.
ronggengira = tandhake, tledheke, sing njoged, penari.
ngiras = njajan ing warung(restoran).
marga = dalan, jalan.
kumendhur = komandan, commander.
seneng kepati = seneng banget.
tinut = tut + in = ditut, diikuti.
madana = kaya wedana. wedana = pangkat sandhuwure camat.
melang = kuwatir.
mbeksa = njoged, menari.
hergelek = botol wadhah inuman.
umyung = rame, horeg, geger.
sapitrah = beras 2 (rong) beruk, 2,5 kilogram.
buncur = bocor.

Jumat, 14 November 2008

Serat Tripama

Anggitan : KGPAA Mangkunagara IV

Dhandhanggula.

1.
Yogyanira kang para prajurit,
lamun bisa samya anuladha,
kadya nguni caritane,
andelira sang Prabu,
Sasrabau ing Maespati,
aran Patih Suwanda,
lalabuhanipun,
kang ginelung tri prakara,
guna kaya purune kang den antepi,
nuhoni trah utama.

(Yogyane (becike) para prajurit, kabeh bisa niru (nyonto) kaya dongengan jaman kuna, andel-andele sang Prabu Sasrabau ing negara Maespati, sing asmane Patih Suwanda. Lelabuhane (jasa) kang diantepi dening patih Suwanda marang negara digelung (diringkes, dipadukan) dadi siji yaiku: guna, kaya, purun, nuhoni (ngantepi) trahing wong utama.

2.
Lire lalabuhan tri prakawis,
guna bisa saneskareng karya,
binudi dadi unggule,
kaya sayektinipun,
duk bantu prang Manggada nagri,
amboyong putri domas,
katur ratunipun,
purune sampun tetela,
aprang tandhing lan ditya Ngalengka aji,
Suwanda mati ngrana.

(Tegese lelabuhan telung prakara yaiku : 1. guna, bisa mrantasi gawe supaya dadi unggul, 2. kaya : nalika paprangan negara Manggada, bisa mboyong putri dhomas, diaturake marang ratu, 3. purun : kekendale wis nyata nalika perang tandhing karo Dasamuka, ratu negara Ngalengka, patih Suwanda gugur ing madyaning paprangan.)

3.
Wonten malih tuladhan prayogi,
satriya gung nagari Ngalengka,
sang Kumbakarna namane,
tur iku warna diyu,
suprandene nggayuh utami,
duk awit prang Ngalengka,
dennya darbe atur,
mring raka amrih raharja,
Dasamuka tan keguh ing atur yekti,
de mung mungsuh wanara.

(Ana maneh conto sing prayoga (becik) yaiku satriya agung ing negara Ngalengka sing asmane Kumbakarna. Sanadyan wujude buta, parandene kepengin nggayuh kautaman. Nalika wiwit perang Ngalengka dheweke nduwe atur marang ingkang raka supaya Ngalengka tetep slamet (raharja). Dasamuka ora nggugu guneme Kumbakarna, jalaran mung mungsuh bala kethek.)

4.
Kumbakarna kinen mangsah jurit,
mring kang raka sira tan lenggana,
nglungguhi kasatriyane,
ing tekad datan purun,
amung cipta labuh nagari,
lan nolih yayah rena,
myang leluhuripun,
wus mukti aneng Ngalengka,
mangke arsa rinusak ing bala kapi,
punagi mati ngrana.

(Kumbakarna didhawuhi maju perang, ora mbantah jalaran nglungguhi (netepi) watak satriyane. Tekade ora gelem, mung mikir labuh negara, lan ngelingi bapak ibune sarta leluhure, sing wis mukti ana ing Ngalengka, saiki arep dirusak bala kethek. Luwih becik gugur ing paprangan.)

5.
Yogya malih kinarya palupi,
Suryaputra Narpati Ngawangga,
lan Pandhawa tur kadange,
len yayah tunggil ibu,
suwita mring Sri Kurupati,
aneng nagri Ngastina,
kinarya gul-agul,
manggala golonganing prang,
Bratayuda ingadegken senapati,
ngalaga ing Korawa.

(Ana maneh sing kena digawe patuladhan yaiku R. Suryaputra ratu ing negara Ngawangga. Karo Pandhawa isih sadulur seje bapa tunggal ibu. R. Suryaputra suwita marang Prabu Kurupati ing negara Ngastina. Didadekake manggalaning (panglima ) prajurit Ngastina nalika ing perang Bratayuda.)

6.
Minungsuhken kadange pribadi,
aprang tandhing lan sang Dananjaya,
Sri Karna suka manahe,
dene sira pikantuk,
marga dennya arsa males-sih,
ira sang Duryudana,
marmanta kalangkung,
dennya ngetog kasudiran,
aprang rame Karna mati jinemparing,
sumbaga wirotama.

(Dimungsuhake karo sedulure dhewe, yaiku R. Arjuna (Dananjaya). Prabu Karna seneng banget atine jalaran oelh dalan kanggo males kabecikane Prabu Duryudana. Mulane banget anggone ngetog kasudiran (kekendelan). Wusanane Karna gugur kena panah. Kondhang minangka prajurit kang utama).

7.
Katri mangka sudarsaneng Jawi,
pantes lamun sagung pra prawira,
amirita sakadare,
ing lalabuhanipun,
aja kongsi mbuwang palupi,
manawa tibeng nistha,
ina esthinipun,
sanadyan tekading buta,
tan prabeda budi panduming dumadi,
marsudi ing kotaman.

(Conto telu-telune mau minangka patuladhan tanah Jawa. Becik (pantes) yen sakabehe para perwira nuladha sakadare (sakuwasane). Aja nganti mbuwang conto, jalaran yen tibaning apes dadi ina. Sanadyan tekade buta, ora beda kalawan titah liya, nggolek kautaman.)

Tegese tembung :
yogyanira = becike, sebaiknya.
prajurit = bala, tantra, saradhadhu, bala koswa, tentara.
kadya = lir, pindha, kaya, seperti.
nguni = jaman biyen, dahulu kala.
andelira = andel-andele , andalan.
lelabuhanipun = jasane, jasa.
ginelung = diringkes, dipadukan.
guna = kapinteran, kepandaian.
kaya = bandha donya, kekayaan.
purun = wani, gelem, keberanian.
nuhoni = netepi, menepati.
trah = turun, tedhak, keturunan
utama = becik, apik, terbaik.
lir = kaya, teges, makna, arti.
saneskareng = saneskara + ing = samubarang, sakabehe, sembarang.
karya = gawe, kardi, pekerjaan.
binudi = budi + in = diupayakake, diusahakan.
sayekti = sayektos, temene, sesungguhnya.
duk = nalika, ketika.
dhomas = 800. samas = 400.
tetela = cetha, terang, jelas.
aprang tandhing = perang ijen lawan ijen, perang satu lawan satu.
ditya = buta, raseksa, diyu, wil, danawa, raksasa.
ngrana = ing paprangan, palagan, pabaratan, medan perang.
suprandene = parandene, sanajan mangkono, walaupun demikian.
darbe = duwe, mempunyai.
raka = kakang, kakak.
raharja = slamet, wilujeng, rahayu, rahajeng, selamat, sejahtera.
de mung = dene mung , jalaran mung, hanya karena.
wanara = kethek, kapi, rewanda, kera.
kinen = ken + in = dikongkon, diutus, diperintah.
mangsah jurit = maju perang, menuju ke medan laga.
sira = dheweke, piyambakipun, panjenenganipun, dia.
lenggana = nolak, mbantah, menolak.
datan = tan, ora, tidak.
labuh = berjuang.
yayah rena = bapak ibu, ayah dan ibu.
myang = lan, dan
arsa = arep, ayun, apti, akan.
punagi = sumpah.
palupi = conto, sudarsana, tuladha, contoh.
narpati = ratu, raja, katong, narapati, naradipati, narendra, raja.
kadang = sedulur, saudara.
suwita = ngabdi, menghamba.
kinarya = karya + in = digawe, dipakai.
agul-agul = andel-andel, andalan.
manggala = panglima
senapati = pangedhene prajurit, pemimpin perang, panglima perang.
manahe = atine, hatinya.
pikantuk = oleh, mendapat.
marmanta = marma + anta = sebabe, sebabnya.
kasudiran = kekendelan, kasekten, kesaktian.
jinemparing = jemparing + in = dipanah.
sumbaga = kondhang, kaloka, kajanapriya, terkenal.
wirotama = wira + utama = prajurit pinunjul, prajurit yang hebat.
katri = katelu, ketiga.
sudarsaneng = sudarsana + ing = conto.
amirita = nirua, ikutilah.
kongsi = nganti, sampai.
dumadi = titah, makhluk.
marsudi = ngupaya, nggoleki, berusaha.
kotaman = ka+ utama+ an = keutamaan.

Selasa, 11 November 2008

Mbah Dhukun Truno

Dening : Yes Ismie Suryaatmaja.
Suwe mripate wong tuwa iku mandenge pegane rokok kang kebule nggembuleng mendhuwur. Panyawange prasasat tanpa kedhep, sauntara wong lanang patang puluh taunan lungguh ing ngarepe kanthi patrap urmat banget. Sanajan karo ndhingkluk nanging lambene sedhela katon nggawe esem, ngetarakake menawa atine dhong kalegan.
"Dados ponakan ndika empun mantun estu ?" kawetu pitakone wong tuwa iku sawise padha meneng-menengan sauntara.
Sing ditakoni manthuk mantep nglegakake. Banjur " Enggih, malah saniki empun playon barang. Ing mangka seminggu kepengker wekdal kula sowan mbah mriki kados empun mboten enten pangarep-arep malih. Tujune kula enggal sowan. Lajeng sasampunipun mbahe paringi omben-omben kok terus bentere lajeng ical. Sauntawis tigang dinten empun purun nedha. Lha wau , seg kula budhal sowan ngriki larene empun gobag .... "
Mbah Truno manthuk-manthuk. Ing semu sajak kalegan dene anggone dadi dhukun wis bisa aweh pitulungan marang wong kang mbutuhake senajan dheweke durung nduweni bukti kang temen marang bab marine si bocah. Nanging marang wong kang ana ngarepe iku dheweke wis percaya temen, satus persen dheweke percaya banget.
"..... lha sowan kula niki mbah, sakliyane badhe ngaturake raos panuwun ingkang tanpa upami, kula atas namine ingkang nggadhah anak badhe sakedhik ngaturi barang ingkang mbokmenawi kangge mbahe boten wonten ajinipun. Nanging ewa semanten, mbah, ingkang kula suwun mugi-mugi mawon mbahe kersa nampi ..... "
Ing dhadhane wong tuwa iku banjur tuwuh pitakon rupa-rupa. Gek banjur apa ya sing bakal diwenehake? Salawase iki, anggone dadi dhukun durung tau duwe panjaluk neka-neka marang wong kang njaluk tulung, apa maneh yen sing njaluk tulung ora duwe, ketang welase marang wong kang kesrakat, senajan dheweke iku wis tetulung meksa uga atine krasa ora jenjem nyawang kerepotane wong kang ditulungi.
"Kawuningana mbah, tiyang ingkang njenengan tulung menika kapetang tiyang cekap. Sabinipun wiyar, samanten ugi pategilanipun .....
Meneng sedhela, mbah Truno nyawang tamune kawetu pitakon: "Lajeng kersanipun ??"
Tamune dhehem-dhehem.
"Ngaten ...... ?? sarehne njenengan menika sampun saged marasake yogane, saking kersane pak Narko, bapake pun lare menika, saking bingahipun njenengan badhe pun aturi hadhiah balungan griya komplit"
Setengah ngangkat alis mbah Truno njengkerutake bathuk. Setengah ngungun dheweke nyawang tamune ....
"Balungan griya jati, mbah" tamu iku nandhesake. Banjur nggrayahi sak klambi, ndudut kertas tik wis lencu, nuli dibeber ana ing sangarepe wong tuwa dhukun Truno.
"Niki wangune gambare balungan griya sing ajeng diaturake teng njenengan. Ageng mbah, griyanipun wangun dara kepeg. Sakanipun ngrolasan inggilipun meh sekawanan meter"
Maneh maneh mbah Truno manthuk. Guneme tamu kang kebak esem lan pangalembana iku ngububi atine dadi mbedhodhog. Apa maneh bareng kertas tik lencu iku diulungake marang dheweke , mripat tuwane kepeksa nylileng, nyawang garis- garis mblawur .
"Nek griya niku mang tambahne teng ngajengan ngriku ........ " tambahe maneh " Mesthine kados ndhapa klurahan, tambah bregas. Kula kinten ukurane nggih sami kok mbah, mrika kalih welas, griya mriki kinten kula nggih sakmonten wiyare"
Mbah Truno manthuk karo muni nggah- nggih.
"Leres, leres, nak. Griya ngriki pancen samonten ukure wiyar. Bab panjange wingking mesthine rak boten kangge ta ?"
"Enggih, lha sakniki kantun mbahe, njing napa diusung mriki?? "
Sanajan maune ora duwe pikiran tekan semono, ning sapa wonge ora gita-gita ditawani omah ? Apes-apese balungan omah jati komplit ukuran semono ora kurang saka rega setengah yuta. Aran wong ora mbeneh menawa mbah Truno ora ceket-ceket nampa paweweh kang cukup gedhe kerta ajine iku. Nyatane mbah Truno bola-bali mesem. Sing nawani uga mesem kalegan.
Sauntara wong loro padha meneng-menengan. Padha dene ngenam gagasan. Bali maneh mbah Truno mandeng kebule pega. Bareng lan iku nom-noman tamune wis muni maneh.
"Ning niki ngeten, mbah ......." mandheg sedhela, katone si tamu dadi katon rangu-rangu.
"Wonten napa ? " sumelane mbah Truno nggatekake.
"Anu, ng ........ anu, mbah. Nek saking kajenge tiyange niku griyane ndang ajeng diboyong mriki. Kajenge ndang boten gadhah tanggungan. Lha niku nek mbahe kersa ragad-ragad kangge ngangkut supados mbahe sing nyekapi "
Dipikar-pikir mula ya ora akeh nemen ragade. Pira ongkose ngangkut balungan omah ing jaman tanpa pungli ngene? Paling banter ora bakal ngentekake dhuwit telung puluh ewu. Mula mung mikir sedhela terus gumregah njupuk dhuwit cacah sakmono, disangokake sing wis ngadeg terus pamitan mangkat mulih ..............
"Rong minggu kapungkur tamu kuwi uga mara dhayoh mrono. Panganggone clana pamatex wis lungset. Ewa samono jangkahe mantep nuju omahe mbah Truno, terus ngethepyuh sadurunge ditakoni.
"Kula saking Mbiren, mbah. Nyambut damel kula teng Perhutani. Onten perlu penting ??"
"Lha lajeng pentingan napa ?? " mbah Truno nanggapi tamune.
"Nggih namung ajeng nyuwun pitulungane mbahe mawon. Kula niki jawine ngaten empun bosen dados mandhor. Empun enten dasanan taun nggen kula dados mandhor. Ewadene ngantos sakniki kok mboten saged mindhak-mindhak pangkat kula ......"
Mbah Truno mesem. Sithik akeh dheweke wis bisa tanggap marang karepe tamune.
"Niyat kula ancen pados sawabe njenengan mbah.Sinten ngertos saged jodho"
"Kula niki boten saged napa-napa kok estu !" kandhane mbah Truno ora ana niyat ndhuwurake awak.
"Biasane sing ethok-ethok mboten isa niku, mbah, tandhane nek njenengan niku mila isi. Ngibarate ngelmu pari. Saya mentes isinipun saya manglung uwitipun"
Mbah Truno wis ora bisa kumbi maneh. wekasan dheweke uga ngaku apa anane, manawa dheweke pancen wis suwe nglakoni dadi dhukun ing tlatah iki. Tamu anyar mau katon mesem sumeh. Lha mulihe temenan klakon nggawa barang gembolan saka kono.
Banjur let seminggu ngono mbah Truno kaget. Tamune minggu wingi teka maneh, sangu ulat luwih sumeh maneh. Tekane ora nglenthung, ing tangane nyekel bungkusan gedhe. Oleh-oleh kanggo mbah Truno mesthine, ketara sawise lungguh srog buntelan gedhe iku banjur diulungake.
"Sekedhik angsal-angsal kangge mbahe. Niku wau sing mbetani tiyang estri. Criyose luwung kangge kanca nginum wedang ........." kandhane tamune.
"Jane mboten usah repot-repot " sambunge mbah Truno karo ngguyu seneng dioleh-olehe tamune.
"Niki ngoten lho mbah" tamune nyambung rembug. "Angsal pangestune mbahe sampun keturutan sedya kula. Wiwit dinten Setu wingi kula sampun nampi serat tugas enggal sing wose diangkat dados mantri."
"Sokur-sokur ........." sambunge mbah Truno karo manthuk-manthuk mongkog atine dene sembur suwuke cespleng.
"Ning anu, mbah, dhateng kula niki nggih badhe ngrepoti sekedhik malih. Penakan kula sakit nemen empun sawatawis lamine. Sinten ngertos nek niki ugi cocog kaliyan sawab njenengan ?"
Mbah Truno mesem. Lan sawise menehi gembolan lan omben-omben tamune mulih. Diuntabake mbah Truno nganti tekan pager ngarep omah. Let seminggu maneh, ya minggu iki mau tamu kuwi teka maneh. Tekane nggawa kabar gembira, saliyane ngabarake bab marine ponakane tamu iku uga bakal menehi hadhiah omah marang mbah Truno. Ketang saka senenge lan mongkoge mula panjaluke tamu iku bab dhuwit kanggo ongkose angkutan banjur dikontani. Dene dina lan jam pangkate sak enggone uga wis dipetung pisan dening mbah Truno amrih lakune gancar tanpa alangan apa-apa .................

Srengene wis mengleng ngulon. Wis kliwat bedhug awan, sing dienteni durung teka. Sing ngenteni wiwit nggresah, polatane peteng, rasa cuwane wis ora kena didhelikake maneh. Kathik anggone bola-bali misuh.
Wiwit esuk mula dheweke nyegat ana kono, sakderma nuruti pakone maratuwa. Tamu neneka kang saguh nekakake, balungan omah komplit ing dina iki ra ana njebus. Kamangka manut petungane mbah Truno ndhisik tekane kudu ing antarane jam bedhug awan, ateges kuwi ing antarane jam rolasan. Lha ngene iki nganti jam telunan ngene kok durung ana mencungul. nDhak montore bobrok ngono swara batine muni. Nanging nganti surup rep meksa uga sing dienteni durung teka. Mulih, wetune pisuh saya ndhrindhil . Sing gak slamet, disamber gelap, sing sekarat arep modar. Rena-rena. Sauntara mbah Truno mapag tekane mantu kanthi kebak pangarep-arep.
"Piye ?"
"Ajeng dibadhog pethel mbok menawi tiyange " wangsulane mantune setengah sengol.
"Lho ......... kepiya ta ?"
"Ketingal irunge mawon mboten "
"Lha terus ??"
"Boten ngertos ?! Sinten namine tiyang niku ??"
"Jenenge ?? Ah .......... mbah Truno kaya dientup kalajengking, njenggirat kaget. Dieling-eling meksa ora eling. Pancen, saktemene dheweke sasuwene iki durung nganti takon sapa jenenge tamu nyalawadi kuwi ............


(Panyebar Semangat, No 6 Th 1979)

Pengikut

Matur Nuwun ...