Jumat, 30 November 2012

PATILASAN KRATON MAJAPAIT (5)


CANDHI TEGAWANGI

Candhi Tegawangi dumunung ana ing Dhusun Candhirejo, Desa Tegowangi, Kecamatan Plemahan, Kabupaten Kediri. Saka kutha Pare arah Jombang, sawise prapatan lampu bangjo (traffic light) desa Beringin, menggok ngiwa kira-kira rong kilo meter . Dene Candhi Surawana saka prapatan mau menggok nengen kira-kira 5 kilometer.


Miturut Kitab Pararaton , Candhi Tegawangi iki kanggo ngruwat Bhre Matahun. Bhre Matahun iku dulur naksanak karo Prabu Hayam Wuruk (Rajasanagara). Dene miturut Kitab Negarakertagama, ngemot yen Bhre Matahun seda taun 1388 Masehi. Mula saka iku miturut panemune ahli sejarah Candhi Tegawangi iku dibangun taun 1400 M kanggo ngruwat Bhre Matahun kanthi upacara Srada kang dianakake 12 taun sawise kang diruwat seda.

Katandhing karo Candhi Surawana, wangun lan gedhene meh padha, dalah wektu ngedegake candhi iku uga ora geseh akeh. Candhi Tegawangi nduweni ukuran 11,2  X 11,2 meter, dene dhuwure 4,35 m. Pondhasine digawe saka bata, awak candhi digawe saka watu item (batu andesit,watu kali), padha karo candhi Surawana. Ing sikile candhi ditemokake relief gambar raseksa (gana) , lungguh jengkeng  nyangga Prasawyapatha 

 Ing sakupenge candhi digambari relief kanthi Crita Sudamala. Sudamala iku critane Dewi Durga kang rupane ala njaluk diruwat supaya bali wujud ayu , malih dadi Dewi Uma maneh. Kang ngruwat yaiku Sadewa ragile para Pandhawa. Dene ing senthong candhi ana Yoni nganggo pancuran kang arupa ula naga.

Ing plataran candhi ana  reca  yaiku Dewi Parwati Ardhenari, manuk garudha kang awake manungsa. Candhi Tegawangi iki kalebu candhi Hindhu.


PATILASAN KRATON MAJAPAIT (4)


CANDHI SURAWANA.

Candhi Surawana manggon ing dhusun Surawana, desa Canggu, Kecamatan Pare, Kabupaten Kediri, kira-kira 25 km lor wetane kutha Kediri. Satemene Candhi Surawana iku jenenge  Wisnubhawanapura. Candhi Surawana dibangun kira-kira taun 1400 Masehi, kanggo mulyakake (ngruwat, pendharmaan) Bhre Wengker.  Bhre Wengker iku ratu ing Negara Wengker sing isih  kabawah ratu Majapait. Bhre Wengker seda taun 1388 M. Pangruwate dianakake 12 taun sawise ratu sing diruwat mau seda lan sawise dianakake upacara Srada.  Ing kitab Negarakertagama dicritakake nalika taun 1361 Ratu Hayam Wuruk tindak menyang Surawana (Çurabhana)lan nyare ing Candhi Surawana.

Ukuran Candhi Surawana  7,8 X 7,8 m lan dhuwure 4,72 m. Candhi Surawana madhep mangulon  Candhi iki ora kaya lumrahe candhi-candhi Majapaitan liyane sing digawe saka bata, candhi iki digawe saka watu item (batu andesit, watu kali).Mung pondhasine sing digawe saka bata kang dhuwure 30 cm saka lemah.
Ing pojok-pojoke candhi ana relief raseksa (gana) kang lagi lungguh lan nyunggi  Prasawyapatha

Ing sikil  Candhi Surawana ana relief kewan lan  carita Tantri. Relief mau arupa sapi lan baya, manuk karo yuyu, singa lan wong tani. Kewan arupa gajah lan warak, wong lan kethek, kidang lan manuk, asu ajag, ula naga, kura, bebek lan iwak.  Ing relief iku uga ana crita  Arjunawiwaha. Raden Arjuna  didherekake dening  punakawan  cacah loro kang lagi manah celeng. Astane Raden Arjuna nudingi panah lan asta kiwane malang kerik. Ing sacedhake celeng ana Bathara Siwah. 

Ana relief saliyane iku kang nggambarake crita Bubuksah, gambar wujud wong loro, sing siji lemu ginuk-ginuk sing sijine kuru aking kang lagi lungguh adhep-adhepan.  Relief liyane nyritakake dongeng Sri Tanjung. Gambare, ana sawijining wanita yaiku Sri Tanjung lagi nunggang iwak, wong lanang (Sidapaksa) lagi lungguh, sikile kiwa ditumpangake ing sikil tengen, nggambarake Pangeran Sidapaksa lungguh ing pinggir kali sing diliwati sukmane Sri Tanjung. Ing saliyane iku ana gambar kembang trate (padma). Adhedhasar crita kasebut Candhi Surawana kalebu Candhi Hindhu.
Kahanan candhi iki wis rusak banget, mung wangunan bagean sikil wae sing isih ketara wutuh. Saiki candhi kasebut diopeni dening Dinas Purbakala.

Sabtu, 17 November 2012

PATILASAN KRATON MAJAPAIT (3)


CANDHI GAPURA BAJANG RATU.




Gapura Bajangratu manggon ana ing Desa Temon, Kecamatan Trowulan, Kabupaten Mojokerto. Wangunan Gapura Bajangratu awujud wangunan “Paduraksa” yaiku gapura kang mawa payon. Gapura Bajangratu digawe saka bata, mung undhak-undhakan  lan jogane digawe saka watu andhesit. Ukuran Gapura Bajangratu 11,5 m X 10,5 m lan dhuwure 16,5 m. Jembare plawangan 1,40 m.
Gapura Bajangratu nduweni swiwi ing kiwa tengene. Ana ing sikile gapura ana relief kang nggambarake crita “Sri Tanjung”. Payone awujud payon matundha-tundha sing ana reliefe awujud : sirah kala kang diapit singa, relief srengenge, ula naga kang nduweni sikil, sirah garudha lan relief buta  mata siji (monocle ciclop). Relief-relief mau kanggo nulak bebaya (tulak balak).
Jeneng bajang tegese cilik, bajang ratu ateges ratu cilik yaiku ratu Jayanagara kang diwisuda dadi ratu nalika isih umur 15 taun. Ana ing kitab Pararaton disebutake “Sira ta dhinarmeng kapopongan, bhisaka ring Crnggapura pratista ring Antawulan”.  Dharma (wangunan suci ) ana ing kapopongan utawa Crnggapura kang ana ing Antawulan utawa Trowulan. Gapura Bajangratu minangka lawang mlebu wewangunan suci (kang nganti saiki durung ditemokake) kanggo ngurmati Prabu Jayanagara kang bali menyang Kahyangane Bathara Wisnu.
Wangunan Gapura Bajangratu kanggo mengeti (ngurmati) sedane Prabu Jayanagara kang seda ing taun 1328 Saka.

Jumat, 16 November 2012

PATILASAN KRATON MAJAPAIT (2)


SEGARAN.


Segaran, salah sawijine wewangunan wadhuk (kolam, belong, balong) gawean manungsa ing jaman Majapait sing isih bisa kita deleng nganti tekan seprene. Segaran iki ditemokake dening Ir. Henry Maclain Pont ing taun 1926. Segaran iki manggon ana ing Desa Trowulan, Kecamatan Trowulan, Kabupaten Mojokerto. Segaran iki awujud pesagi dawa kang dawane 375 m ambane 125 m, tembok segaran dhuwure 3,16 m.
Segaran digawe saka bata kang dipasang lan diraketake kanthi cara digosok-gosok (tanpa nganggo luluhan kapur utawa semen). Ana ing sisih kidul wetan ana tulakan (bolongan kanggo ilen-ilen banyu, kalen) kanggo ngilekake  banyu mlebu menyang segaran. Ilen-ilen utawa kalen iki saka Balong Dawa (balong, belong = tlaga) dene ing sisih lor kulon ana tulakan kanggo mbuwang banyu  tumuju menyang Balong Bunder. Balong (tlaga) kasebut saiki wis ora kanggo maneh jalaran wis cethek  katutupan endhut.


Miturut critane wong-wong sing manggon  ana ing kono, nalika jaya-jayane Kraton Mojopait, Segaran mau kanggo lelangen  (seneng-seneng) sang Prabu lan kanggo nyugata lan ngurmati para tamu saka mancanegara. Sawise kembul bojana andrawina wis rampung, sakabehe piranti kang kanggo nyugata para tamu mau kaya tuwung (mangkok), sendhok, piring lan sapaninggalane dibuwang ing segaran kanggo nuduhake kasugihane lan kemakmjurane  Negara Mojopait.


Segaran kasebut uga disebutake ing buku Negarakertagama pupuh VII:5.3. Saka kadohan katon ana undhak-undhakan kanggo mudhun menyang segaran.

Pengikut

Matur Nuwun ...