TATA KRAMA

Tembung tata krama iku kedadean saka rong tembung yaiku tembung tata lan tembung krama . Miturut Baoesastra Jawa karangan WJS Poerwadarminta tegese tembung tata lan krama iku mangkene :

Tegese tembung Tata =
1. Beciking pangetrap (pasang rakit),
2. Becik pangetrape , mawa aturan sing becik,

Tegese tembung Krama =
1. (kawi) pratingkah, patrap.
2. (kawi) tata pranata kang becik, suba-sita.
3. (kawi) watak, sipat.
4. (krama ngoko) tembung pakurmatan (ing unggah-ungguhing basa).
5. (krama inggil ) laki – rabi.
6. (kawi) bojo.
Tembung camboran sing nganggo tembung krama antarane :
Kaum krama = wong cilik.
Ngapus krama = ngapusi sarana alus.
Nyangga krama = ngepenaki rembug.
Ngungkak krama = nerak tatanan.
Dikramani = dibasani (dijak guneman nganggo tembung krama ).
Dikramakake = 1. ditembungake krama 2. (krama inggil) diomah-omahake , dirabekake, dilakekake.

Dadi tembung tata krama iku tegese yaiku patrap utawa pratingkah kang becik pangetrape.

Ing Serat Nayakawara anggitan KGPAA Mangkunagara IV diterangake ing tembang Dhandhanggula.

Werdingkang wasita jinarwi,
wruhing kukum iku watakira,
adoh marang kanisthane,
pamicara puniku,
weh reseping sagung miyarsi,
tata-krama punika,
ngedohken panyendhu,
kagunan iku kinarya,
ngupa boga dene kalakuwan becik,
weh rahayuning angga.


Saben bangsa nduweni tata krama dhewe, tata kramane wong Jepang, Eropah beda karo tata kramane wong Jawa. Samono uga tata-krama kang lumaku dhek jaman biyen beda karo jaman saiki . kang perlu digatekake , yaiku : yen kita pinuju ana ing kalangan liya kang nduweni tata- krama dhewe, kita sing bisa nglarasake dhiri marang swasana ing kono mau. Kudu eling marang tujuwane njunjung tata krama kang maksude : memayu ayuning pasrawungan. Adat pakulinan kang alus, tingkah laku kang becik, bisa nglarasake marang kahanan , klebu sawijining pranatan pasrawungan sadina-dina.
Bisa nyingkiri tekane pasulayan utawa rasa pangrasa kang bisa njalari seriking atine liyan. Miturut tembang ing dhuwur tata krama iku ngedohken panyendhu, lire bisa nyingkiri anane pasulayan utawa salah tampa. Dhuwuring drajade bangsa bisa katitik saka alusing tata kramane.
Mula wis aran wajib, yen para wong tuwa lan para pamong kajabaning paring tuntunan lan kapinteran marang para putra lan para muride , uga anggulawenthah bab kasusilan lan paring tetuladhan ing bab tata krama
Tumrap bocah-bocah, para siswa lan para putra semono uga, saliyane sengkud ngudi undhaking kawruh lan kapinteran , aja nganti nglirwakake tata krama.

Ana ngendi bae tata krama mau ditrapake ?
Pangetrape tata krama antara liya :

1. Nalika tetepungan karo mitra anyar
2. Nalika cecaturan.
3. Nalika mara dhayoh.
4. Nalika kedhayohan.
5. Nalika ana ing dalan
6. Tata cara manganggo
7. Nalika dhahar lan liya-liyane.


Ing ngendi-endi panggonan salagine isih sesrawungan kang liyan panganggone tata krama iki ora kena kari.
Tata krama ing basa Indonesia utawa cara Mlayu diarani sopan santun.
Elinga : tata krama iku busananing bangsa.

Disadhur saka : Tata Krama, Imam Supardi, 1953

.