Sengkalan (5)

Pangrimbage Tembung –tembung sing di anggo sengkalan.

Pangrimbage tembung-tembung sing dianggo sengkalan ana wolung warna, siji-sijine mawa tembung GURU. (Guru = patokan, wewaton, paugeran).

1. Guru dasanama , awewaton dasanama yaiku tembung sing padha tegese , dianggep padha watak wilangane , kayata : langit karo awang-awang, padha dene watak das (nol).

2. Guru sastra , awewaton sastra (tulisan). Sing tulisane padha dianggep watak wilangane padha , kayata : esthi tegese gajah nanging uga nduweni teges sedyaning ati, dianggep watak wilangane padha, padha dene nduweni watak 8.

3. Guru wanda , awewaton wanda (suku kata). Sing nduweni wanda padha dianggep padha watak wilangane, kayata : dadi, karo waudadi (segara), padha dene watak 4.

4. Guru warga, awewaton warga . Sing tunggal warga (golongan), dianggep watak wilangane padha, kayata : menyawak , karo cecak, tunggal warga kewan rumangkang (reptile), dinggep padha watak wilangane , padha dene 8.

5. Guru karya , awewaton karya (pakarti). Barang (perangane awak) karo pakartine dianggep padha watak wilangane, kayata : mripat karo mandeng, dinggep padha watak wilangane , padha dene 2 (mandeng iku pakartine mripat).

6. Guru sarana, awewaton sarana. Barang karo saranane (sarana kanggo apa, piranti kanggo apa) dianggep padha watak wilangane, kayata : jemparing karo perang, padha dene nduweni watak 5. (Jemparing iku srana kanggo perang).

7. Guru darwa, awewaton darwa (darwa = kahanan, watak, sipat). Barang karo darwane (watake) dianggep padha watak wilangane kayata : geni karo panas padha dene nduweni watak 3. (Panas iku darwane (sipate ) geni.

8. Guru jarwa , awewaton jarwa (maksude jarwa rasa). Tembung karo jarwane (jarwa rasa) dianggep padha watak wilangane, kayata : geger karo obah (oreg), padha dene nduweni watak 6. Geger iku ngemu surasa obah. Saupamane ana gunung njeblug, wong wong padha obah (oreg) bingung pating bilulung, satemah nuwuhake geger. Yen wong-wong padha meneng bae, ora padha obah (sanajanta ana gunung njeblug) , mesthi ora geger.

Pamrayoga :
1. Nganggoa tembung-tembung sing lumrah dianggo sengkalan, aja nganti migunakake tembung sing angel ditegesi dening wong liya.

2. Aja nganti migunakake tembung sing mbingungake watak wilangane.

3. Ukara sengkalan sing becik iku sing surasane bisa mranani, tegese : surasane ukara sengkalan bisa salaras karo bab (kedadean) sing disengkalani.

4. Ukara sengkalan sing mranani iku bisa ngemu surasa : kekudangan, pangarep-arep, pangalembana, pamuji, panacat, panalangsane ati, lsp. Mawa-mawa (nurut) sing disengkalanii.