NINI THOWOK, DOLANAN SING MUNG KARI DONGENG

Ni Thowong utawa Nini Thowok iku dolanan bocah sing saiki mung kari dadi dongengan. Tembung Nini Thowok malah kondhang dadi brand mark sawijining seniman misuwur yaiku Didik Nini Thowok saka Ngayojakarta Hadiningrat. Apa ta Nini Thowok iku ?
Dhek jaman biyen nalika wancine padhang rembulan bocah-bocah padha metu dolanan . Enom tuwa padha metu menyang latar. Ana sing mung lungguhan wae, ana sing gobag, ana sing jelungan, ana sing jamuran lan ana sing padha tetembangan. Pancen swasanane endah tenan. Dhasare latare jembar, tur mangsa ketiga , mula akeh bocah sing padha dolanan. Salah sijine dolanan bocah ya iku Ni Thowong utawa Nini Thowok. Dolanan iki mligine kanggo bocah-bocah wadon . Sasuwene dolanan, diselingi lelagon.
Sing paling dhisik yaiku golek icir karo siwur. Barang loro iku mau kudu anggone nyolong menyang tangga teparo. Terkadhang anggone nyolong nganti teka liya desa utawa liya kampung. Sabisa-bisa wong sing dicolongi kudu sing lantap. Supaya menawa weruh barang iku mau duweke enggal-enggal nesu, dadi Ni Thowong enggal dadi. Icir lan siwur mau banjur didandani . Munguh reroncen lan patrape anggone ndandani panjenengan mrikasi gambar.
Siwure kudu disaput atal, banjur kagantha peprincene rai utawa pepaesan kaya penganten. Sing kanggo paes yaiku : kunir, enjet lan angus. Bolongane siwur ditutp merang lan dikebaki kembang-kembangan lan gegodhongan. Gulu pengkune icir dilapis merang, bau lan tangane uga kagawe saka merang. Mungguhj trape sandhangan uga kaya caraning manungsa. Malah ana sandhangan sing digawe saka srwa-sruwine sutra, plangi, cindhe polos lan liya-liyane.
Sawise rampung anggone ndandani, bakda surup diusung bocah wadon akeh, digawa menyang panggonan kang angker utawa wingit sarta dietutake karo kutug. Sasuwene mlaku nganggo tetembangan mangkene :

Lagu 1.
Padha mbuwang bocah bajang, rambute arang abang ( X sawatara ).

Katerangan :
Sawise teka ing panggonan, Ni Thowong karo kutug ditinggal, mungguh suwene anggone ninggal watara setengah utawa telung prapat jam, sarta tansah diulat-ulati saka kadohan , kuwatir mbokmenawa ana sing melik marang sandhangane Ni Thowong. Lan salawase iku ana sing nggawe anak-anakane Ni Thowong. Sing digawe yaiku gandhik sing diblebed pipih kaya carane bayi digedhong. Yen wis rampung banjur kasedhiyakake ana papan sing arep dienggoni dikantheni pengilon. Bareng bocah-bocah arep njupuk Ni Thowong banjur ditembangi mangkene :

Lagu 2 :
Padha mupu bocah bajang, rambute arang abang. ( X sawatara ).

Katerangan :
Lelagon mangkono mau nagnti tumeka ing papane. Setakane papan wengkune icir dicekeli bocah akeh, lan semu diumbul-umbulake sarta diobah-obahake. Bocah-bocah mau karo tetembanga mangkene :

Lagu 3 :
Bageya, bageya mbok lara kang lagi teka . ( X sawatara ).

Katerangan :
Sawise rada suwe , banjur ganti lagu kayadene ing ngisor iki. Mangkono siji-sijine lagu anggone nembangake nganti sajelehe.

Lagu 4 :
Ni thowong, ni thowong, gayer-gayer ginothong, ginothonge telu gandhek, iderna nyang dhondhongan , ramekna bocah dolan, suraka surak iye. Ose , ore, iyo. ( X sawatara ).

Lagu 5 :
Ilir ilir tandure wis sumilir,
Takijo royo-royo tak sengguh penganten anyar,
Cah angon, cah angon penekna blimbing kuwe,
Lunyu-lunyu peneken dinggo masuh dodotira,
Dodotira, kumitir bedhahing pinggir,
Domana, jlumatana, dinggo seba mengko sore,
Pupung gedhe rembulane,
Pupung jembar kalangane,
Ya suraka, surak iye. ( X sawatawis ).

Lagu 6 :
Ilir-ilir gunanthi,
Sabuk cindhe lir gunanthi,
Gilang-gilang layone,
Layone putra ugung,
Ugung dening dewa,
Alah dewa dening sukma,
Widadari tumuruna,
Gumrubyug barat sasanga,
Ya suraka, surak iye . ( X sawatawis ).

Lagu 7 :
Ilir-ilir guling,
Gulinge sukma katon,
Raga-raga muliha,
Ja suwe-suwe ndalan,
Mesakake jing adolan,
Dolana dolandana,
Alah dana dene sukma,
Widadari tumuruna,
Gumrubyug barat sasanga,
Ya suraka, surak iye . ( X sawatawis ).

Lagu 8 :
Ceplik epring, njemplang njempling,
Moas, anjogeda, Moas, angigela, ( X sawatawis ).
Lagu 9 :
Kranjang pangayun-ayun, bapak,
Dhemen wonga, ora dhemen salendere,
Bapak carang gantung, sawiyah. ( X sawatawis ).

Lagu 10 :
Wong ayu, pilisa kunir apu,
Anjelirat, anjelirit, wong ayu ngadhanga dalan,
Sapisan ndaku paman,
Ping pindho ndaku bojo,
Ping telu melu turu.
Suraka, surak iye. ( X sawatawis ).

Katerangan :
Sabubare lagu mau, asring disambung lagu-lagu liyane, malah-malah sing nduwe gong (gamelan) banjur digameli, digerongi dening bocah-bocah mau. Dene katone yen wis ndadi, rasane nyang tangan antep, njumbule Ni Thowong kaya dene tangan sing njumbulake. Rasa-rasane upama nalika njumbul diculake kaya dene mumbul teka awang-awang. Apa maneh yen pancen wis ndadi, sing dicekel sondere. Malah yen wis kesel anggone nyekeli, banjur bangkekane Ni Thowong dicencang ngiwa nengen ing cagak utawa wit-witan. Ing kono yektine bias njondhil-njondhil dhewe.
Mungguh sasuwene ndadi, upama ana bocah sing gelem nyolong gandhik anak-anakane , polahe Ni Thowong kaya dene wong nesu. Upama ana bocah methik godhong rong lembar, banjur dikongkon mbadhe godhong endi sing anggone methik sing utawa sing kari, iku bisa ndumuk sarana sirahe.

Penget :
Sasuwene Ni Thwong digawe, ora kena pisan-pisan dicekel bocah lanang, sarta kutuge tansah nglandheng.

Tembung :
Icir = bangsane wuwu dawa.
Miyagah = nindakake apa apa sarana awagan (kira-kira).
Atal = bangsane watu kuning sok digawe boreh.
Plangi = sutra mawa corak kekembangan (dianggo kemben, slendhang lsp).
Cindhe = bakal awujud sutra abang kekembangan.
Gandhik = watu gilig dianggo nggerus utawa mipis.
Gedhong = jarit kang kanggo mblebet bayi.
Sondher =sampur kanggo njoged ditalekake ing bangkekan.

Sumber : Serat Lagu Bocah-bocah (Javaansche Kinderspelen), R. Soekardi, Semarang Drukkerij en Boekhandel, H.A. Benjamins, 1912