Jalaran
paramasastra basa Jawa lan tata bahasa Indonesia wujude mirip utawa meh mirip,
mula ngelmu kang ngrembaka ing basa Indonesia uga mrebawani basa Jawa. Akeh
istilah anyar ing tata bahasa Indonesia sing biyen ora ana, saiki dadi ana. Kamangka
lakune panemune ahli basa Indonesia iku banter banget. Meh saben dina ana
tembung manca kang “diserap” mlebu basa Indonesia, utamane tembung-tembung
Inggris. Sarehne paramasastra basa Jawa iku mirip karo basa Indonesia mula
paramasastra Jawa uga manut marang panemune para ahli tata bahasa Indonesia. Ahli
basa Indonesia iku kaprebawan saka ngelmu kang ngrembaka ana ing manca. Ahli
basa Indonesia mangaribawani ahli basa Jawa. Tuladha tembung-tembung uatawa istilah ing bab paramasastra
kang mlebu ing basa Indonesia, kayata: morfologi, leksem, leksikon, fonem,
morfem, inflektif, flektif, lsp.
Salah sawijinie perangan tata bahasa Indonesia
kang arupa ngelmu kang madeg dhewe yaiku morfologi. Ing basa Indonesia
morfologi ditegesi: Ilmu bahasa tentang
seluk beluk bentuk kata (strukur kata)
(Morfologi,
Prof Dr E Zaenal Arifin, M, Hum), dene ing KBBI daring ditegesi: cabang linguistik tentang morfem dan
kombinasinya.Dene ing Wikipedia ditegesi: adalah suatu bidang ilmu linguistik yang mengkaji tentang pembentukan
kata atau morfem-morfem dalam suatu bahasa
Kanggo
nggampangake pangeling-eling lan supaya ora cawuh pangertene istilah-istilah kang
ana ing basa Jawa lan basa Indonesia, ing antarane kaya ing ngisor iki:
BASA JAWA
|
BAHASA INDONESIA
|
Tembung
|
Kata :
1 unsur bahasa yang diucapkan atau dituliskan yang
merupakan perwujudan kesatuan perasaan dan pikiran yang dapat digunakan dalam
berbahasa;
2 ujar; bicara;
3 a morfem atau kombinasi morfem yang oleh bahasawan
dianggap sebagai satuan terkecil yang dapat diujarkan sebagai bentuk yang
bebas; b satuan bahasa yang dapat berdiri sendiri, terjadi dari morfem
tunggal (misalnya batu, rumah, datang) atau gabungan morfem (misalnya pejuang,
pancasila, mahakuasa)
|
Tembung andhahan:
Tembung
kang wis owah saka asale jalaran diwuwuhi, dirangkep, utawa dicambor.
|
Kata turunan :
kata yang terbentuk sebagai hasil
proses afiksasi, reduplikasi, atau penggabungan;
|
Tembung mawa wuwuhan
Tembung
sing wis oleh wuwuhan utawa afiks (prefix (ater-ater), infiks (seselan),
sufiks (panambang), utawa konfiks)
|
Kata berimbuhan kata yang sudah mendapat imbuhan atau afiks (prefiks,
infiks, sufiks, atau konfiks);
|
Wuwuhan
|
Imbuhan.
|
Tembung lingga
Tembung
sing durung owah saka asale
|
Kata dasar kata-kata yang menjadi dasar bentukan kata yang lebih
besar, misalnya jual menjadi dasar bentuk jualan kata jualan
menjadi dasar bentukan kata berjualan;
|
Kaskayaning tembung
|
Kosakata
perbendaharaan
kata
leksikon 1
kosakata; 2 kamus yang sederhana; 3 daftar istilah dalam suatu
bidang disusun menurut abjad dan dilengkapi dengan keterangannya; 4
komponen bahasa yang memuat semua informasi tentang makna dan pemakaian kata
dalam bahasa; 5 kekayaan kata yang dimiliki suatu bahasa
|
morfem
|
|
fonem
|
|
leksem
|
|
lema
|
Istilah-istilah ing dhuwur kadhangkala nduweni pengerten kang beda karo istilah kang kita prangguli ing jaman kawuri, utawa istilah kasebut nduweni pangerten anyar.
Leksem.
Leksem ing
basa Indonesia ditegesi:
1. Saka KBBI Daring.
Leksem: 1
satuan leksikal dasar yang abstrak yang mendasari pelbagai bentuk kata; 2
satuan terkecil dalam leksikon.
2. Saka Wikipedia :
Leksem
adalah satuan kata
terkecil dalam sebuah bahasa dan biasa dimasukkan sebagai entri atau lemma dalam sebuah kamus. (Wikipedia)
3. Saka buku Morfologi, Bentuk, Makna dan Fungsi
karangan Prof Dr E Zaenal Arifin, M, Hum:
Leksem adalah satuan leksikal yang abstrak
mendasari berbagai bentuk inflektif sebuah kata.
Katrangan :
Definisi leksem ing dhuwur taktulis kaya asline, jalaran rada kewuhan anggonku nyalini dadi basa Jawa.
Derivasi Zero.
Saka
katrangan ing dhuwur bisa didudut pepunton (ditarik simpulan) yen leksem iku
dudu tembung.
Tuladha :
1. Lungguh. Lungguh kalebu leksem. Leksem
lungguh diowahi dadi tembung lungguh. Katone ora owah, nanging satemene wis owah. Owah-owahan saka leksem lungguh menyang tembung lungguh
ing morfologi diarani derivasi zero. Owah-owahan saka leksem marang tembung nganggo proses morfologis (morphological
process). Para ahli basa Indonesia ngarani
konsep proses morfologis iku proses pembentukan kata. Ing basa Jawa istilah sing cedhak diarani proses pangrimbaging tembung.
2. Turu. Leksem turu sawise ngalami derivasi zero dadi tembung turu. Sasuwene
iki awake dhewe ngarani yen turu iku tembung
lingga (kata dasar), kamangka
sadurunge dadi tembung, turu kalebu
leksem.
Tuladha
liyane kang lumrahe karan tembung lingga sadurunge ngalami derivasi zero asal
saka leksem : omah, kali, gunung, dalan,
adeg, adi, adu, dadar, dadi, durung, gugat, gugur, gulung, kari, kanti,
kancing, lanang, landhep, lancang, main, maling, mayat, pasang, pasar, pasrah, rajang,
raja, rakit, sedhot, sedhep, sedya, tata, titi, tatag, unus, urus, untab, lan liya-liyane.
Pepunton:
Owah-owahan leksem menyang tembung nanging wujude katon ora owah iku diarani derivasi zero.
Pepunton:
Owah-owahan leksem menyang tembung nanging wujude katon ora owah iku diarani derivasi zero.
Katrangan:
Ing basa
Indonesia, kata dasar tegese kata-kata
yang menjadi dasar bentukan kata yang lebih besar, misalnya jual menjadi
dasar bentuk jualan kata jualan menjadi dasar bentukan kata berjualan.
Pitakonan:
Apa
tembung “tembung lingga” ing basa Jawa isih nduweni teges padha karo “kata dasar” ing basa Indonesia kaya kang kasebut ing dhuwur,
apa perlu digolekake istilah liyane?
Tidak ada komentar:
Posting Komentar