Sabtu, 13 Agustus 2016

NGELMU ANYAR: LEKSEM (01)



Jalaran paramasastra basa Jawa lan tata bahasa Indonesia wujude mirip utawa meh mirip, mula ngelmu kang ngrembaka ing basa Indonesia uga mrebawani basa Jawa. Akeh istilah anyar ing tata bahasa Indonesia sing biyen ora ana, saiki dadi ana. Kamangka lakune panemune ahli basa Indonesia iku banter banget. Meh saben dina ana tembung manca kang “diserap” mlebu basa Indonesia, utamane tembung-tembung Inggris. Sarehne paramasastra basa Jawa iku mirip karo basa Indonesia mula paramasastra Jawa uga manut marang panemune para ahli tata bahasa Indonesia. Ahli basa Indonesia iku kaprebawan saka ngelmu kang ngrembaka ana ing manca. Ahli basa Indonesia mangaribawani ahli basa Jawa. Tuladha tembung-tembung uatawa istilah ing bab paramasastra kang mlebu ing basa Indonesia, kayata: morfologi, leksem, leksikon, fonem, morfem, inflektif, flektif, lsp.
Salah sawijinie perangan tata bahasa Indonesia kang arupa ngelmu kang madeg dhewe yaiku morfologi. Ing basa Indonesia morfologi ditegesi: Ilmu bahasa tentang seluk beluk bentuk kata (strukur kata) (Morfologi, Prof Dr E Zaenal Arifin, M, Hum), dene ing KBBI daring ditegesi: cabang linguistik tentang morfem dan kombinasinya.Dene ing Wikipedia ditegesi: adalah suatu bidang ilmu linguistik yang mengkaji tentang pembentukan kata atau morfem-morfem dalam suatu bahasa
Kanggo nggampangake pangeling-eling lan supaya ora cawuh pangertene istilah-istilah kang ana ing basa Jawa lan basa Indonesia, ing antarane kaya ing ngisor iki:

BASA JAWA
BAHASA INDONESIA
Tembung
Kata :
1 unsur bahasa yang diucapkan atau dituliskan yang merupakan perwujudan kesatuan perasaan dan pikiran yang dapat digunakan dalam berbahasa;
2 ujar; bicara;
3 a morfem atau kombinasi morfem yang oleh bahasawan dianggap sebagai satuan terkecil yang dapat diujarkan sebagai bentuk yang bebas; b satuan bahasa yang dapat berdiri sendiri, terjadi dari morfem tunggal (misalnya batu, rumah, datang) atau gabungan morfem (misalnya pejuang, pancasila, mahakuasa)
Tembung andhahan:
Tembung kang wis owah saka asale jalaran diwuwuhi, dirangkep, utawa dicambor.
Kata turunan :
kata yang terbentuk sebagai hasil proses afiksasi, reduplikasi, atau penggabungan;

Tembung mawa wuwuhan
Tembung sing wis oleh wuwuhan utawa afiks (prefix (ater-ater), infiks (seselan), sufiks (panambang), utawa konfiks)
Kata berimbuhan kata yang sudah mendapat imbuhan atau afiks (prefiks, infiks, sufiks, atau konfiks);

Wuwuhan
Imbuhan.
Tembung lingga
Tembung sing durung owah saka asale
Kata dasar kata-kata yang menjadi dasar bentukan kata yang lebih besar, misalnya jual menjadi dasar bentuk jualan kata jualan menjadi dasar bentukan kata berjualan;
Kaskayaning tembung
Kosakata perbendaharaan kata
leksikon 1 kosakata; 2 kamus yang sederhana; 3 daftar istilah dalam suatu bidang disusun menurut abjad dan dilengkapi dengan keterangannya; 4 komponen bahasa yang memuat semua informasi tentang makna dan pemakaian kata dalam bahasa; 5 kekayaan kata yang dimiliki suatu bahasa



morfem

fonem

leksem

lema

Istilah-istilah ing dhuwur kadhangkala nduweni pengerten kang beda karo istilah kang kita prangguli ing jaman kawuri, utawa istilah kasebut nduweni pangerten anyar.

Leksem.
Leksem ing basa Indonesia ditegesi:
1.      Saka KBBI Daring.
Leksem: 1 satuan leksikal dasar yang abstrak yang mendasari pelbagai bentuk kata; 2 satuan terkecil dalam leksikon.

2.      Saka Wikipedia :
Leksem adalah satuan kata terkecil dalam sebuah bahasa dan biasa dimasukkan sebagai entri atau lemma dalam sebuah kamus. (Wikipedia)
3.       Saka buku Morfologi, Bentuk, Makna dan Fungsi karangan Prof Dr E Zaenal Arifin, M, Hum:
Leksem adalah satuan leksikal yang abstrak mendasari berbagai bentuk inflektif sebuah kata.

Katrangan :
Definisi leksem ing dhuwur taktulis kaya asline, jalaran rada kewuhan anggonku nyalini dadi basa Jawa.

Derivasi Zero.
Saka katrangan ing dhuwur bisa didudut pepunton (ditarik simpulan) yen leksem iku dudu tembung.
Tuladha :
1.      Lungguh. Lungguh kalebu leksem. Leksem lungguh diowahi dadi tembung lungguh. Katone ora owah, nanging satemene wis owah. Owah-owahan saka leksem lungguh menyang tembung lungguh ing morfologi diarani derivasi zero. Owah-owahan saka leksem marang tembung nganggo proses morfologis (morphological process). Para ahli basa Indonesia ngarani konsep proses morfologis iku proses pembentukan kata. Ing basa Jawa istilah sing cedhak diarani proses pangrimbaging tembung.
2.      Turu. Leksem turu sawise ngalami derivasi zero dadi tembung turu. Sasuwene iki awake dhewe ngarani yen turu iku tembung lingga (kata dasar), kamangka sadurunge dadi tembung, turu kalebu leksem.

Tuladha liyane kang lumrahe karan tembung lingga sadurunge ngalami derivasi zero asal saka leksem : omah, kali, gunung, dalan, adeg, adi, adu, dadar, dadi, durung, gugat, gugur, gulung, kari, kanti, kancing, lanang, landhep, lancang, main, maling, mayat, pasang, pasar, pasrah, rajang, raja, rakit, sedhot, sedhep, sedya, tata, titi, tatag, unus, urus, untab, lan liya-liyane.
Pepunton:
Owah-owahan leksem menyang tembung nanging wujude katon ora owah iku diarani derivasi zero.


Katrangan:
Ing basa Indonesia, kata dasar tegese kata-kata yang menjadi dasar bentukan kata yang lebih besar, misalnya jual menjadi dasar bentuk jualan kata jualan menjadi dasar bentukan kata berjualan

Pitakonan:
Apa tembung “tembung lingga” ing basa Jawa isih nduweni teges padha karo “kata dasar” ing basa Indonesia kaya kang kasebut ing dhuwur, apa perlu digolekake istilah liyane?


Tidak ada komentar:

Pengikut

Matur Nuwun ...